برنامه اقدام فوری گردشگری ایران تدوین شد

مخاطب۲۴- در بیست سال گذشته سهم حدود ۵ درصدی صنعت گردشگری در تولید گاز‌های گلخانه‌ای به نزدیک ۹ درصد رسید. اثرات تغییرات اقلیمی به شدت و سرعت بر منابع و مقاصد گردشگری جهان اثر گذاشته است و این تأثیر روی تغییر اقلیم شرایط گردشگری ایران هم کم نبوده است. در واقع شرایط امروز و آنچه در آینده پیش بینی می‌شود به روشنی نشان می‌دهد که صنعت گردشگری ایران پیش از اینکه به نقطه بلوغ برسد دچار چالش‌های جدی خواهد بود. عدم توجه به این وضعیت و چشم پوشی بر پیامد‌های قابل سنجش، شکست بسیاری مقاصد گردشگری و آسیب جدی به بخش عظیمی از منابع گردشگری‌مان را شاهد خواهیم بود.

این وضعیت نشان می‌دهد که تدوین اقدامات اضطراری برای گردشگری ایران ضروری است این موضوع مطالبه اهالی این صنعت هم بوده است به همین دلیل محمد جهانشاهی دبیر کمیته ملی طبیعت گردی و گردشگری سبز در معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، برنامه اقدام فوری گردشگری را به دلیل دغدغه کارشناسی خود تدوین کرد و درباره آن به خبرنگار مهر توضیح داد: ما محکوم به تغییر رویه هستیم و این شرایط ما را مجبور به تدوین «برنامه اقدام فوری در صنعت گردشگری» کشور می‌کند. برنامه‌ای که بدون نیاز به بروکراسی پیچیده، منابع مالی، مجوز خاص و … طراحی شود و صرفاً در چارچوب فعالیت‌های روزانه گنجانده و در مواردی هم که نیاز به پیش زمینه دارد.

جهانشاهی بیان کرد: برنامه اقدام با تمرکز بر رفتار‌های عملکردی معاونت گردشگری و با توجه به ظرفیت‌های و محدودیت‌های موجود در قالب برنامه‌ای کوتاه مدت و تاکتیکال (رویکردی)، بر اساس وظایف بخش‌های مختلف معاونت ارائه می‌شود.

کارشناس طبیعتگردی گفت: اگر چه تلاش شده این برنامه در ساده‌ترین شکل تدوین شود و فاقد پیچیدگی‌های نظام برنامه ریزی سیستماتیک است، اما در صورت عدم باور مجریان، ضمانت اجرایی لازم را نخواهد داشت و در نتیجه، روند‌های فعلی با هزینه‌های بالا و بهره وری پایین ادامه خواهد یافت.

برنامه اقدام فوری که جهانشاهی درباره آن توضیح داد وظایفی برای هر اداره کل زیر مجموعه معاونت گردشگری مشخص و به اهمیت محور هر کدام نیز اشاره شده است. همچنین سید رضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی نیز در سفرش به باکو که به منظور شرکت در نشست وزرای گردشگری که با موضوع اقدامات اقلیمی در گردشگری و در جریان کنفرانس «کاپ ۲۹» انجام شد؛ به مفادی از آن به عنوان اقدامات ایران در حوزه گردشگری اشاره کرده است. در این برنامه آمده:

محور ۱- اداره کل سرمایه گذاری

الف- اهمیت محور

در هفته گردشگری ۱۴۰۳ که بیش از ۱۷۰ پروژه با حجم سرمایه گذاری ۱۰ هزار میلیارد به مرحله بهره برداری رسیدند و در همین راستا تعداد ۲۷۰۰ پروژه انواع مصادیق تأسیسات گردشگری با مجموع حجم سرمایه گذاری حدود ۵۷۰ هزار میلیارد تومان در سطح کشور در دست احداث است.

متأسفانه در حالی که منابع مالی، وقت و انرژی قابل توجه‌ای صرف افزایش زیرساخت‌های گردشگری توسط بخش خصوصی و دولتی می‌شود، عمده این عملیات‌ها بر مبنای نسل ۲ و ۳ ساختمان سازی است که علاوه بر بهره وری پایین و هزینه‌های بالا در اجرا، به دلیل کم توجهی به ملاحظات معماری پایدار و سبز، در زمان بهره برداری نیز هزینه‌های نسبتاً بالایی به واسطه مصرف منابع آب و انرژی به صاحبان سرمایه تحمیل می‌کند.

این عامل در دراز مدت علاوه بر کاهش حاشیه سود و کاهش سرعت بازگشت سرمایه، استهلاک زود رس و در نهایت کاهش کیفیت خدمات گردشگری و بی کیفیتی محصول را در پی دارد. حوزه سرمایه گذاری، مهمترین بخش از زنجیره شکل گیری خدمات گردشگری است و هدف از توجه به این بخش ترویج معماری پایدار و ایجاد تأسیسات با قابلیت سازگاری با محیط زیست، کاهنده آلودگی‌ها و بهینه ساز مصرف آب و انرژی است، که همه این موارد بر آینده سرمایه گذاری‌ها و بهبود خدمات آن اثر مثبت دارد.

تلاش در این رابطه باعث می‌شود تأسیسات جدید بر خلاف الگو‌های رایج ساخت و ساز عمل کنند و بر اساس طراحی اکولوژی و منطبق با طبیعت استوار باشند.

ب- اقدامات اداره کل سرمایه گذاری زیرساخت‌ها و مناطق نمونه:

توجه جدی‌تر به قوانین موجود و مباحث ۲۲ گانه مقررات ملی ساختمان به ویژه مبحث ۱۹ که جدی گرفته نمی‌شود و بسیار اهمیت دارد به عنوان چارچوب کلی نوع نگاه و حساسیت اداره کل سرمایه گذاری.

تدوین ملاحظات و چارچوب کلی این نگرش در طراحی‌ها به صورت خلاصه جهت ابلاغ به استان‌ها و جهت دهی به پروژه‌های سرمایه گذاران جدید یا پروژه‌های در دست اجرا به سمت گردشگری سبز.

ارائه سرفصل‌های پیشنهادی به اداره کل آموزش، جهت افزایش دانش و آگاهی معاونین و کارشناسان سرمایه گذاری استان‌ها در رابطه با مبحث ۱۹ و دیگر مبانی نظری و قانونی مرتبط و توسعه معماری پایدار در تأسیسات گردشگری.

حمایت تسهیلاتی، فنی و مشاوره‌ای از پروژه‌های پایدار محور و پروژه‌هایی که ملاحظات و شاخص‌های پایداری را مورد توجه قرار داده‌اند.

افزایش وزن ملاحظات پایداری و بوم گرایانه در ارزیابی طرح‌های سرمایه گذاری و زیرساختی.

توجه به ارزش و اهمیت معماری پایدار در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها و هر فرصتی که برای مدیران حوزه‌های سرمایه گذاری فراهم می‌آید.

محور ۲- اداره کل مطالعات، آموزش و برنامه ریزی:

الف – اهمیت محور

توسعه گردشگری سبز زمانی از یک شعار به گفتمان تبدیل می‌شود که در وهله اول آگاهی جامعه در این حوزه توسط شیوه‌های رسمی و غیررسمی آموزش ارتقا یابد. با توجه به اهمیت آموزش و آگاهی به عنوان اصلی‌ترین بستر توسعه و از آنجا که شاهد جریان مداومی در این زمینه با کیفیت‌های متفاوت هستیم و همواره گروه‌های مختلف شاغل در صنعت گردشگری در مراحل ابتدایی یا تکمیلی در حال طی نمودن مباحث آموزشی هستند.

از سوی دیگر زمینه‌های گسترده‌ای در نهاد‌ها و مؤسسات آموزشی همکار فراهم است، لذا نقش اداره کل آموزش و برنامه ریزی در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از هر فرصتی جهت افزایش آگاهی فعالان صنعت گردشگری کشور بهره برداری کند.

ب- اقدامات اداره کل مطالعات، آموزش و برنامه ریزی:

تکمیل محتوی مرتبط با مفاهیم، مبانی و تجربه‌های گردشگری سبز و مسئولانه و انتشار فایل‌های از طریق مبادی مختلف جهت استفاده عمومی (سیستم چارگون، درگاه‌های ملی و استانی، پلتفرم‌ها و …)

تعریف دوره‌های کوتاه مدت و ضمن خدمت با موضوع گردشگری سبز، چالش‌ها و ملاحظات، جهت ارتقائ دانش و آگاهی فعالان صنعت گردشگری و همکاران معاونت و استان‌ها

مشارکت با سایر مراکز و نهاد‌های تخصصی در زمینه برگزاری رویداد‌ها و دوره‌های آموزشی سبز و پایدار محور

درج ملاحظات علمی پیرامون گردشگری سبز در تدوین یا تغییر و به روز رسانی محتوای آموزشی در دست تدوین

توجه به رویکرد گردشگری سبز در گفتار مدیران و کارشناسان آموزش و برنامه ریزی

شناسایی فرصت‌های آموزشی داخلی و خارجی در این رابطه جهت دانش افزایی کارشناسان و مدیران

افزایش وزن ملاحظات زیست محیطی و شاخص‌های پایداری در برنامه ریزی‌ها و رفتار‌های عملکردی اداره کل

افزودن واژه‌های مفهومی در احکام برنامه و اسناد مبنایی در راستای جهت دهی به سمت توسعه گردشگری سبز کشور

محور ۳ - اداره کل نظارت و ارزیابی تأسیسات گردشگری:

الف- اهمیت محور

در دهه اخیر بحث استانداردسازی، فرصت را رقم زده تا شاهد بهبود کیفی خدمات نسبت به گذشته باشیم هر چند تحت تأثیر عوامل بیرونی و کیفیت دانش و مهارت‌های بدنه این صنعت، نمودار کیفیت خدمات همواره در نوسان بوده که بخش قابل توجه‌ای از این شرایط تحت کنترل نهاد متولی نیست، اما بخش بسیار اثرگذار در بهبود رویه‌ها و افزایش سطح خدمات و بهره برداری پایدار از تأسیسات، بدون شک اهرم استاندارد سازی و نظارت‌های کارشناسی با این نگرش است.

با توجه به جایگاه حاکمیتی و نقش اداره کل نظارت و ارزیابی در شکل گیری فرایند‌های مناسب و نیز جلوگیری از شکل گیری فرایند‌های نامناسب در اکوسیستم گردشگری کشور، موارد ذیل در رابطه با بهبود عملکرد شاخص‌های گردشگری سبز مد نظر قرار گیرد.

ب- اقدامات اداره کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری

درج معیار‌ها و ملاحظات مربوط به گردشگری سبز و شاخص‌های مرتبط در اسناد ابلاغی (آئین نامه، شیوه نامه، دستورالعمل و …)

توجه جدی‌تر به سرفصل‌های مربوط به گردشگری سبز در فرایند‌های استاندارد سازی تأسیسات

تدوین ابزار‌های تشویقی و ترغیبی جهت حمایت از تأسیسات گردشگری سبز محور و پایدار (نشان، گواهینامه‌ها، برچسب …)

تشویق تشکل‌های حرفه‌ای جهت به کارگیری رویه‌های پایدار محور در ساختار فکری و تشکیلاتی خود

حمایت و همکاری با سایر نهاد‌ها و بخش‌های بیرونی در راستای توسعه بستر‌های گردشگری سبز از جمله شرکت‌ها و نهاد‌های زیر مجموعه وزارت نفت و نیرو (بهینه سازی مصرف انرژی، ساتپا، آب و فاضلاب و …)

توجه به مبانی و اصول گردشگری سبز و سبز در گفتار و عملکرد مدیران و کارشناسان نظارت

محور ۴- اداره کل توسعه گردشگری داخلی

الف- اهمیت محور

از آنجا که عمده مشکلات گردشگری به لحاظ پایداری، نشأت گرفته از نوع عملکرد بدنه صنعت گردشگری و نیز کیفیت رفتار و فرهنگ عمومی گردشگران داخلی رقم می‌خورد و از سوی دیگر این مشکلات به صورت مستقیم، سطح کیفی و کمی گردشگری داخلی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند و برنامه ریزی در اداره کل توسعه گردشگری داخلی را با چالش‌های جدی مواجه می‌سازد لذا علاوه بر لزوم ایجاد رویه‌های جدید در سایر بخش‌ها، این اداره کل و زیر مجموعه‌های آن با توجه به وظایف و مسئولیت‌ها و برنامه‌های در دست اقدامی که دارند می‌توانند نقش مهمی در شکل گیری جریان‌های مؤثر، ایفا کنند و در مسیر کاهش گردشگری انبوه ناپایدار سهم جدی داشته باشند.

ب- اقدامات اداره کل توسعه گردشگری داخلی

اعلام شاخص‌های ۹ گانه ارزیابی روستا‌های جهانی گردشگری به وزارت کشور، بنیاد مسکن، معاونت روستایی ریاست جمهوری و سایر نهاد‌های مرتبط با روستا‌ها با هدف افزایش درک و آشنایی با استاندارد‌های و جهت دهی به رفتار‌های برنامه ریزی و عملیاتی در نظام توسعه روستایی کشور

افزایش تعداد نامزد‌های روستا‌های جهانی در مراحل اولیه با هدف ترغیب مدیران محلی و جامعه روستایی در جهت بهبود شاخص‌ها و کیفی سازی فضای زیستی مقاصد گردشگری روستایی

انجام حداقل ۳ مورد پروژه مدیریت مقصد در نقاط آسیب پذیر و کانون‌های بحرانی گردشگری کشور به عنوان پایلوت

اولویت بخشیدن به مصادیق گردشگری سبز و پایدار محور از جمله اکوتوریسم، گردشگری کشاورزی، ژئوتوریسم، روستایی و … با هدف افزایش محیط‌های پایدار و اشاعه فرهنگ و آگاهی‌های سبز محور

اجرای حداقل ۳ پروژه تعیین ظرفیت برد به صورت پایلوت در کشور

تدوین منشور یا کد اخلاقی ویژه رویداد‌های گردشگری با هدف تشویق به اجرای رویداد‌ها با توجه به ملاحظات زیست محیطی (کاهش مصرف انرژی، آب، پلاستیک، مدیریت پسماند و تفکیک زباله و …)

حمایت از فعالان گردشگری سبز و پایدار محور در رویداد‌های داخلی و بین المللی تحت مدیریت یا مشارکت اداره کل

توجه به مفاهیم و اصول گردشگری سبز در تریبون‌ها و مصاحبه‌ها با هدف گسترش عمومی این مفاهیم

محور ۵- اداره کل بازاریابی و تبلیغات گردشگری خارجی

الف- اهمیت محور

با توجه به گسترش نگرش‌های گردشگری سبز و توسعه این نوع اقدامات در کشور‌های مختلف و از آنجا که یکی از راه‌های کسب دانش، بهره گیری از تجربیات بین المللی و آشنایی با مسیر‌های طی شده در سایر کشورهاست، لذا اداره کل بازاریابی خارجی به عنوان بخش مرتبط با سازمان‌ها و نهاد‌های بین المللی و نیز سایر کشورها، بسته به سطح تعاملات می‌تواند کمک شایانی در زمینه افزایش دانش و آگاهی کارشناسان، مدیران و سایر فعالان بخش دولتی و خصوصی کند.

این اداره کل با فراهم کردن بستر مشارکت و حضور افراد و گروه‌های مختلف در رویداد‌های علمی، آموزشی و نمایشگاهی، به شکل گیری روند‌های جدید در مسیر گردشگری سبز کمک می‌کند.

ب- اقدامات اداره کل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی

شناسایی رویداد‌های بین المللی در بخش‌های مختلف که بر درک بهتر اصول گردشگری سبز اثر دارند

تعامل با سازمان‌های بین المللی در جهت تشریک تجربه و دانش پیرامون گردشگری سبز و دستاورد‌ها

انتشار گزارش نشست‌ها و رویداد‌های بین المللی که با محوریت گردشگری سبز و بخش‌های مرتبط از جمله گردشگری مسئولانه برگزار می‌شوند.

درج همکاری‌های هدفمند در رابطه با گردشگری سبز در مفاد تفاهم نامه‌های همکاری مشترک

شناسایی ظرفیت‌ها و امکانات آموزشی و دانش افزایی نهاد‌های بین المللی گردشگری که در قالب‌های مختلف قابل استفاده گردشگری کشورمان هستند.

محور ۶- کمیته ملی طبیعت گردی:

الف- اهمیت محور

مرتبط‌ترین بخش با گردشگری سبز در ساختار معاونت گردشگری دبیرخانه کمیته ملی طبیعت گردی است که با توجه به اینکه در دوره جدید و از سال ۱۴۰۲ مباحث مربوط به گردشگری سبز و ترویج و توسعه این رویکرد عمل گرایانه و نوین هم به این واحد سپرده شده، سهم و نقش قابل توجه‌ای در زمینه شکل گیری گردشگری سبز در کشور دارد.

از آنجا که سازمان محیط زیست به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان گردشگری سبز کشور در این کمیته عضویت دارد و همچنین سازمان‌های منابع طبیعی و زمین شناسی نیز به عنوان متولیان عرصه‌های طبیعی، هر کدام سهم مهمی در نحوه شکل گیری رفتار‌های اقتصادی و معیشتی طبیعت محور در کشور دارند لذا ضرورت دارد با در نظر گرفتن شرایط و آسیب‌های موجود در مقاصد طبیعت گردی، با همکاری اعضا، مسیر بهبود و کاهش خسارت‌ها و آسیب‌های ناشی از این روند‌ها را در پیش گیرد.

ب- اقدامات دبیرخانه کمیته ملی طبیعت گردی و گردشگری سبز

اولویت بخشی به پروژه‌هایی که سرعت رشد ناپایداری را کاهش می‌دهند از جمله ساماندهی بیراهه نوردی در کشور

تدوین دستورالعمل‌های مربوط به تور‌های حیات وحش با مشارکت دستگاه‌های عضو کمیته

شناسایی و ایجاد بانک اطلاعاتی از فعالان حقیقی و حقوقی گردشگری سبز

حمایت از پروژه‌هایی که با اصول گردشگری سبز شکل گرفته‌اند با هدف الگوسازی و ترویج این نگرش در اکوسیستم گردشگری کشور

مشارکت و حمایت از رویداد‌هایی که به نحوی در توسعه و ترویج گردشگری سبز مؤثر هستند. (محیط زیست، انرژی‌های نو …)

شناسایی ظرفیت‌های بین بخشی مؤثر در بهبود شاخص‌های پایدار گردشگری و گسترش گردشگری سبز در زمینه‌های مختلف (بهره برداری‌های نوین، مدیریت منابع و بهینه سازی مصرف)

جذب حمایت‌های مادی و معنوی سایر بخش‌ها جهت توسعه و گسترش رفتار‌های سبز محور در صنعت گردشگری کشور

محور ۷- پژوهشکده گردشگری

الف- اهمیت محور

هر ساله شاهد تولید آثار علمی و تحقیقاتی متنوعی در سطوح مختلف پیرامون گردشگری کشور هستیم و پژوهشکده گردشگری بر اساس ساختار، مهمترین پل بین فعالیت‌های بخش تصمیم ساز و جامعه علمی است. با توجه به شرایط امروز و پیش بینی‌های آینده، اکنون که لازم است هر چه جدی‌تر به تغییر روند‌ها توجه کنیم لذا با در نظر گرفتن حساسیت‌ها و ملاحظات وضع موجود گردشگری در کشورمان و دغدغه‌های حاصل از ابرچالش‌های جهانی و نیز روند‌های غالب در جریان سفر و گردشگری کشور و محیط‌های وابسته، اهمیت اقدامات پژوهشکده دو چندان می‌شود.

ب- اقدامات پژوهشکده گردشگری

تعریف محور‌های پژوهشی در رابط با ارزیابی شاخص‌های پایدار گردشگری در مقاصد پایلوت با هماهنگ گردشگری داخلی

حمایت از طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی مؤثر در ترویج و گسترش گردشگری سبز

درج عناوین مرتبط با گردشگری سبز در محور‌های رویداد‌های علمی

افزایش سهم نشست‌ها و رویداد‌های علمی با محوریت گردشگری سبز

محور ۸ - روابط عمومی

الف- اهمیت محور

رسانه‌های همگانی با ایفای نقش آموزشی و خبری خود در ایجاد تحول، مهارت‌ها، ارزش‌ها و انگیزه‌ها موثرند. روابط عمومی معاونت گردشگری با آگاهی از شرایط و عملکرد و وظایف حوزه‌های مختلف، بهترین ابزار برای گسترش اخبار و گزارش‌های مربوط به چرایی لزوم تغییر روندهاست. با توجه به ظرفیت این واحد در تولید محتوی و مرجع تشخیص ارزش رسانه‌ها، وظیفه مهمی بر دوش این واحد است. ارتباط مؤثر با رسانه‌های عمومی و اختصاصی گردشگری می‌تواند ضمن گسترش این مبانی، سرعت ترویج و توسعه گردشگری سبز را در سطوح مختلف بهبود بخشد.

ب- اقدامات روابط عمومی

تولید محتوی و کمک به انتشار محتوا‌های با مضمون اصول و مفاهیم گردشگری سبز

اولویت بخشی به اخبار، گزارش‌ها و عملکرد‌های با زمینه گردشگری سبز در سطوح ملی و استانی

تدوین سناریو‌های محتوایی با هدف تبیین مفاهیم و اصول گردشگری سبز در سطح جامعه و افزایش دامنه این مفاهیم در افکار عمومی

استفاده از شعار و نشان و هر عنصری که باعث توجه بیشتر به گردشگری سبز می‌شود در ابزار‌های تبلیغاتی و اطلاع رسانی (بنر، کلیپ، پوستر …)

هماهنگی با بخش‌های محتوایی و رسانه‌ای وزارتخانه جهت افزایش تولیدات در این زمینه (میراث آریا …)

محور ۹ -مدیریت اجرایی

الف –اهمیت محور

کیفیت محیط کار و فضای معاونت گردشگری جدا از تفکرات و نگرش‌های آن شکل نمی‌گیرد. باور به گردشگری سبز زمانی جدی می‌شود که تصمیم سازان و مجریان، شاهد و درگیر رفتار‌های سبز، حداقل در محیط کار خود باشند. توجه به این مهم، می‌تواند زمینه ساز نگاه عمیق‌تر پرسنل نسبت به موضوع حیاتی گردشگری سبز و مدیریت سبز باشد و شانس تعدیل گرایی را در صنعت گردشگری افزایش دهد.

ب – اقدامات بخش اجرایی

تهیه دستورالعمل‌ها و کد‌های اخلاقی ساده جهت ترویج صرفه جویی در مصرف منابع، ویژه بخش‌های اداری و خدماتی.

مثال: در بخش روشنایی، استفاده حداکثری از نور طبیعی، خاموشی نور محیط‌ها در زمان‌های بی استفاده...

در بخش آب: تأمین آب آشامیدنی به میزان مصرف بر اساس تجربه و کاهش میزان آب دور ریز و...

بهره گیری از ابزار‌های تشویقی و قانونی جهت افزایش مشارکت همکاران در ارائه ایده‌ها و ابتکاراتی که منجر به بهینه سازی مصرف منابع می‌شود.

تغییر رویه در تأمین منابع با رویکرد مدیریت بهینه گرا. به عنوان مثال خرید‌های فله‌ای به جای بسته بندی در مواردی که امکان دارد.

پیگیری نوسازی، بهسازی و سرویس دوره‌ای تجهیزات و تأسیسات با هدف بهینه سازی و افزایش بهره وری (ابزار کاهنده، لوازم کم مصرف، …).

توجه به میزان مصرف انرژی، میزان آلایندگی، جنس و نوع لوازم مصرفی و اموالی در راستای مدیریت سبز در مجموعه.

توجه به مدیریت پسماند در فضای معاونت و مشارکت در چرخه بازیافت.