مهم‌ترین چالش‌های شناسایی و رهگیری سامانه‌های پدافندی چیست؟
مخاطب۲۴- حمله نیروی هوایی رژیم اسرائیل به حریم کشورمان باعث شد موضوع پدافند دوباره به کانون توجهات تحلیلگران نظامی تبدیل شود. یکی از اصلی‌ترین سوالات این بود که «چرا سامانه‌های پدافندی سنگین و دوربرد ایران نظیر اس-۳۰۰ در این درگیری به اندازه سامانه بومی باور ۳۷۳ وارد عمل نشدند؟»
طبق اعلام ستاد پدافند مرکزی خاتم الانبیا (ص) ۹۰ درصد پرتابه‌های رژیم صهیونیستی منهدم و رهگیری شده، اما حالا زمان مناسبی است به تحلیل فنی سامانه‌های پدافندی بپردازیم:
برای درک بهتر این موضوع باید به ویژگی‌های فنی سامانه‌های پدافندی و چالش‌های موجود در مقابله با تهدیدات مدرن توجه کرد. سامانه‌های پدافندی مانند اس-۳۰۰ و صیاد به دلیل طراحی و تکنولوژی خاص خود دارای قابلیت‌های محدودی هستند. به عنوان مثال ریزپرنده‌هایی که در این حمله استفاده شدند با وزن حدود ۲ کیلوگرم، موتور‌های سوپر سایلنت و بدنه‌ای از جنس کامپوزیت به سختی قابل شناسایی و رهگیری هستند. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که این سامانه‌ها باید با تکنولوژی‌های پیشرفته امروزی مقابله کنند چالش‌برانگیز است.
این موضوع جایی ملموس‌تر میشود که بدانیم اسرائیل هم با موشک‌ها و پدافند‌های پیکان خود نتوانست از خود در عملیات وعده صادق ۲ به صورت صددرصدی دفاع کند و موشک‌های بالستیک شلیک شده از طرف ایران را منهدم کند.
اما مهم‌ترین چالش‌های شناسایی و رهگیری سامانه‌های پدافندی چیست؟ سامانه‌های پدافندی نیاز به شناسایی دقیق اهداف دارند. برای این کار رادار‌های تشخیصی باید بتوانند با ارسال فرکانس‌های مختلف اهداف را شناسایی کنند. با توجه به اینکه سامانه اس-۳۰۰ سال ۱۹۷۹ میلادی طراحی شده و با تکنولوژی‌های جدیدی که امروزه در حال توسعه هستند مواجه است، این موضوع به‌ویژه در مورد موشک‌های کروز با سرعت بالا به چالش تبدیل میشود.
موشک‌هایی مانند AGM-۱۵۸ JASSM که دارای برد ۱۰۰۰ کیلومتر و طراحی خاص برای مقابله با سامانه‌های پدافندی هستند نیاز به شناسایی دقیق و سریع دارند. اگر هدف نتواند به درستی شناسایی شود سامانه پدافندی نمی‌تواند به‌طور مؤثر عمل کند.
ویژگی‌های سامانه اس-۳۰۰
سامانه اس-۳۰۰ یک سیستم کاملا روسی محسوب
میشود. توانایی رهگیری و انهدام اهدافی در ارتفاع حداکثر ۲۷ کیلومتری را دارد و می‌تواند به‌طور همزمان با ۱۲ هدف درگیر شود. با این حال این سامانه نیز محدودیت‌هایی دارد. به‌ویژه در مواجهه با اهداف ریز و سرعت بالا کارایی آن کاهش می‌یابد. همچنین سامانه‌های پدافندی قدیمی‌تر مانند هاگ که از دهه ۵۰ در ایران مستقر هستند به‌روزرسانی‌های لازم را برای مقابله با تهدیدات مدرن دریافت نکرده‌اند.
نمونه کوتاه‌برد موشک‌ای جی ام ۱۵۸ نصب شده روی غلاف هواپیمایی اف شانزده آمریکایی
با توجه به پیشرفت‌های سریع تکنولوژی نظامی و چالش‌های موجود در شناسایی و رهگیری اهداف انتظار نمیرود که سامانه‌های پدافندی ایران به‌طور کامل قادر به مقابله با تهدیدات مدرن باشند. این موضوع نیازمند بازنگری در استراتژی‌های دفاعی و سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های جدید است تا بتوان به‌طور مؤثری از حریم هوایی کشور دفاع کرد.
در نهایت این حمله و عدم عملکرد سامانه‌های پدافندی نشان‌دهنده ضرورت توجه بیشتر به توسعه و به‌روزرسانی سیستم‌های دفاعی کشور است تا بتوان در برابر تهدیدات احتمالی آینده آمادگی بیشتری داشت.
اما باور-۳۷۳ دوربردترین سامانه موشکی پدافند هوایی نیرو‌های مسلح ایران است که دستاوردی راهبردی و بسیار مهم در حوزه سامانه‌های پدافند هوایی کشورمان محسوب میشود که در حمله ۵ آبان خوش درخشید.
باور-۳۷۳ یک سامانه دفاع هوایی دوربرد ایرانی است که برای درگیری با اهداف هوایی متخاصم در برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر طراحی شده است. سامانه موشکی باور-۳۷۳ را می‌توان به راحتی برای پرتاب آماده کرد. دارای قابلیت ضد رادارگریزی است که به آن امکان می‌دهد اهداف پنهان با سطح مقطع راداری بسیار کم را شناسایی کند. این سامانه برای اولین بار سال ۱۳۹۵ رونمایی شد و بعد‌ها سال ۱۳۹۸ به نیروی پدافند هوایی ارتش ایران اضافه شد. وزارت دفاع ایران از موشک ارتقا یافته سامانه پدافندی باور-۳۷۳ با نام صیاد-۴ بی رونمایی کرد. با این به روزرسانی برد سامانه پدافند هوایی باور-۳۷۳ به بیش از ۳۰۰ کیلومتر افزایش یافت.
رادار‌های متصل و هم آورد باور چیست؟
رادار چند منظوره و آرایه فازی حافظ به عنوان رادار جستجو و ردیابی برای اسکن در ارتفاع پایین نیز موجود است که دارای قابلیت track while scan (TWS) می‌باشد. حداکثر برد این رادار ۳۰۰ کیلومتر است و توانایی شناسایی تا ۱۰۰ هدف را دارد.
یکی دیگر از رادار‌های سامانه باور-۳۷۳ رادار علیم است که یک رادار غیرفعال است. از رادار‌های غیرفعال برای مقاومت در برابر جنگ الکترونیک و افزایش برد کشف اهداف رادار استفاده میشود. این نوع سیستم‌ها امواج سه بعدی سیستم‌های هواپیما مانند لینک ۱۶، امواج دوست یا دشمن شناسایی (IFF) و امواج سیستم‌های ناوبری هواپیما (GPS) را بطور غیر فعال ردیابی می‌کنند. در صورت تداخل در رهگیری رادارها، سامانه‌های غیرفعال موجود قابلیت ردیابی دقیق یا کمک به ردیابی هواپیمای متخاصم یا شناسایی منبع تداخل را دارند که با یافتن منبع، امکان حمله و از بین بردن هواپیمای متخاصم را فراهم می‌کند
نمونه برد بلند و سنگین موشک کروز‌ای جی ام ۱۵۸ جی اس اس که در غلاف داخلی هواپیمای جنگنده اف۳۵ آمریکایی نصب میشود.
این سامانه پدافندی حاصل مهندسی معکوس مهندسان ایرانی و خلاقیت ایرانی است که با تجربه پنجم آبان ۱۴۰۳ حتما اشکالات احتمالی آن هم برطرف خواهد شد و برای دفاع از آسمان کشورمان آماده‌تر از قبل خواهد بود. می‌توان پیش‌بینی کرد که سامانه باور ۳۷۳ به مرور به عنوان یک سیستم پدافندی کاملا اختصاصی و و محرمانه مانند سامانه‌های پاتریوت و گنبد آهنین دربیاید
