یک گام تا دستیابی به تولید یک میلیون تن کاتد
مخاطب24:این اتفاق ماحصل برنامهریزی و همت مهندسان جوان و نخبه ایرانی است که به گفته شهریار متوکل معاون اکتشافات و توسعه معدنی و عضو هیأت مدیره شرکت ملی صنایع مس ایران، مجموع منابع زمین شناسی این شرکت در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن، با افزایش ۵/۶ درصدی از ۱/۱۹ میلیارد تن به ۴/۲۰ میلیارد تن ارتقاء یافته است. در ادامه گفتوگویی با مهندس متوکل در خصوص حوزه اکتشافات شرکت ملی صنایع مس ایران و برنامه تولید یک میلیون کاتد مس داشتهایم:
۱- شرکت ملی صنایع مس ایران در یکی دو سال اخیر در حوزههای مختلف مانند تولید و اکتشاف رکوردهای متعددی را به ثبت رسانده است، جنابعالی مجموعه اقدامات انجام گرفته را چگونه ارزیابی میکنید؟
ماحصل مطالعات انجام شده توسط تیم متخصصان جوان امور اکتشافات و مشاورین این مجموعه، بحمدالله منجر به رشد چشمگیر و بیسابقه ۱۳۹ درصدی منابع زمین شناسی (اندازهگیریشده، شناسایی شده و استنباطشده) نسبت به ابتدای سال ۱۳۹۷ در آستانه عیاری ۱۵/۰ درصد مس شده است. هماکنون منابع زمین شناسی شرکت ملی صنایع مس ایران به حدود ۴/۲۰ میلیارد تن با متوسط عیار حدود ۴/۰ درصد مس (چهار دهم درصد) افزایش یافته است که این امر پشتوانه گسترش و توسعه فعالیتهای معدنکاری است.
استمرار و تداوم این روند و حرکت جهادی، مستلزم حمایت دولت و وزارت صمت در فراهم آوردن زمینه گسترش فعالیتهای اکتشافی شرکت مس از جمله واگذاری پهنههای معدنی جدید و برداشته شدن سقف امتیاز فنی شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان دو پیش نیاز اصلی استمرار فعالیتهای اکتشافی، است. در این ارتباط مکاتباتی با مبادی تصمیمگیری صورت پذیرفته که امیدواریم با توجه به توان اکتشافی شکل گرفته و تجمیع یافته در شرکت ملی صنایع مس ایران طی سالهای اخیر، این مهم محقق گردد و شاهد استمرار اکتشافات موفق در شرکت ملی صنایع مس ایران باشیم.
افزایش کمی و کیفی عملیات حفاری با توسعه ناوگان حفاری و استقرار قریب به ۸۰ دستگاه حفاری در سایتهای مختلف در سطح کشور، شرکت ملی صنایع مس ایران را به دارنده عظیمترین ناوگان حفاری اکتشافی تحت اختیار در کشور تبدیل کرده است. مقایسه متراژ حفاری¬های انجام شده در سال¬های اخیر، نشان از تداوم خیرهکننده رشد حفاریهای اکتشافی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۹۷ در شرکت ملی صنایع مس است. بهگونهای که سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۹۷ از رشد تقریباً ۱۰ برابری و نسبت به سال ۱۴۰۱ از رشد دو برابری عملیات حفاری اکتشافی حکایت دارد.
با اجرای ۳۹۶ هزار متر عملیات حفاری اکتشافی در سال گذشته، حدود ۷۰ درصد از حفاریهای اکتشافی کل کشور توسط این شرکت به انجام رسیده که در تاریخ اکتشافات کل کشور بیسابقه است. با عنایت به برنامهریزیهای صورت گرفته، پیشبینی میشود که با استعانت از خداوند متعال در سال جاری رکورد ۴۲۰ هزار متر حفاری اکتشافی ثبت گردد.
رکورد حفر عمیقترین گمانه اکتشافی تاریخ اکتشافات معدنی کشور به عمق ۲۰۳۶ متر در سایت میدوک در شهریور ماه سال ۱۴۰۲ به ثمر رسیده که نتایج حاصل از این حفاری بسیار امید بخش بوده و میتواند روند استخراج این معدن را متحول نماید.
افزایش بی سابقه مطالعات اکتشاف سطحی در دوره اخیر، از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا تیرماه ۱۴۰۳، مطالعات اکتشاف سطحی (زمین شناسی، ژئوشیمی، و ژئوفیزیک و ...) در کانسارها و محدودههای مستعد معدنی برآمده از مطالعات این پهنهها در مجموع به وسعت بیش از ۴۸۰۰ کیلومترمربع به انجام رسیده و رکورد اجرای بیشترین میزان مطالعات اکتشاف سطحی سالانه در یک دهه اخیر ثبت گردیده است.
تعداد محدودههای اکتشافی، ثبتی و پروانههای این شرکت در سال ۱۳۹۷، ۲۹ محدوده بوده، اما این روند از سال ۱۳۹۷ تغییر یافته و با تلاشهای انجام شده، در حال حاضر به ۹۷ محدوده رسیده است. از اینرو، شاهد توسعه اکتشافات در استانهای خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و غربی، قم و استان کرمان و جنوب آن استان، طی دوره اخیر هستیم.
به حمدالله مجموع منابع زمین شناسی (اندازهگیری شده، نشان داده شده و استنباط شده) شرکت ملی صنایع مس ایران در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن (با در نظر گرفتن آستانه عیاری ۰.۱۵ درصد مس)، با افزایش ۵/۶ درصدی از ۱/۱۹ میلیارد تن به ۴/۲۰ میلیارد تن ارتقاء یافته، که میزان ۳/۱ میلیارد تن افزایش داشته است.
۲- یکی از موضوعات ضروری که آینده تولید در صنعت مس را ممکن است با چالش جدی مواجه کند، اتمام ذخایر معدنی است، در این راستا چه اقداماتی انجام گرفته و شرکت ملی مس چه برنامهای را دنبال میکند؟
افزایش روزافزون نیاز صنایع مختلف به فلزات پایه از یک سو و روند رو به رشد استخراج و در نتیجه کاهش منابع معدنی شناخته شده از سوی دیگر منجر شده است تا بسیاری از کشورها از حدود ۳ دهه پیش برنامه¬های اکتشافی مدون و مفصلی را جهت شناسایی منابع و ذخایر جدید به اجرا بگذارند. شرکت ملی صنایع مس ایران نیز همانند سایر کشورهای دارای پتانسیل ذخایر مس جهان برای تداوم تولید در این صنعت استراتژیک و مهم، اکتشافات را به عنوان اولین حلقه از زنجیره معدنکاری و سنگ بنای حفظ و بقای تولید مد نظر قرارداده و به کمک استفاده از روش¬های علمی، به روز و نظاممند و به کارگیری آنها در مناطق مستعد متالوژنی کشور و تدوین استراتژیهای کوتاه مدت و بلند مدت به دنبال شناسایی و افزایش منابع و ذخایر مس در سراسر ایران است.
با عنایت به اینکه حوزه اکتشافات و توسعه معدنی، چهارچوبهای اصلی و پایهای کلیه فعالیتهای بخش اکتشافات یک شرکت بزرگ معدنی همچون شرکت ملی صنایع مس ایران را بر عهده دارد، استراتژیهای بلند مدت و میان مدت و چهارچوبهای اصلی را به گونهای تنظیم و تعریف نموده است که دستیابی به اهداف کلان شرکت را مد نظر داشته و دامنه فعالیتهای بخش اکتشافات را به گونه¬ای روشن و مستدل مشخص نموده است.
با این نگاه، حوزه اکتشافات و توسعه معدنی پروژههای اکتشافی را در دو بخش کلی دستهبندی نموده است:
مطالعات اکتشافی در نواحی بکر و ناشناخته (Greenfield Exploration)
مطالعات اکتشافی در نواحی شناخته شده (Brownfield Exploration)
طبق استراتژی اکتشافات شرکت مس، انجام مطالعات اکتشافی در نواحی ناشناخته و نواحی شناخته شده بطور موازی به پیش میرود و اولویتها با در نظر داشتن بودجه، زمان و مزایای هر پروژه اکتشافی تعیین میگردد. تدوین، برنامه ریزی، تعیین اولویتها و اجرای استراتژی فوق منجر به حصول نتایج درخشانی گردید که در تاریخ این شرکت بی سابقه بوده و طی کمتر از ۵ سال، ضمن دستیابی به منابع و ذخایر معدنی جدید و بسیار ارزشمند، چندین رکورد ملی را نیز ثبت نموده است.
در این راستا، می¬توان به کانسار سریدون (معدن شماره ۲ سرچشمه) به عنوان یک کانسار کلاس جهانی
(World class) با ذخیره بیش از ۴ میلیارد تن و عیار متوسط ۴/۰ درصد (چهار دهم درصد) مس اشاره نمود که با ادامه عملیات حفاری، بحمدالله همچنان رو به افزایش است. شایان ذکر است مراحل اکتشاف، اکتشاف تکمیلی و مطالعات امکان سنجی کانسار بزرگ مقیاس سریدون (معدن شماره ۲ سرچشمه) به عنوان بزرگترین ذخیره مس پورفیری پنهان شناسایی شده در خاورمیانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در حالی با تکیه بر دانش بومی و توان نیروهای متخصص، متعهد و جوانان نخبه داخل کشور انجام شد که مشاورین خارجی در گزارشات خود این محدوده را فاقد کانی سازی دارای ارزش اقتصادی اعلام کرده بودند.
هم اکنون طراحی تفصیلی استخراج و بهره برداری از این کانسار بزرگ در مقیاس جهانی، با ظرفیت تولید سالانه ۴۲ میلیون تن ماده معدنی در دست انجام است و مناقصه شناسائی و انتخاب پیمانکاران پیش باطله برداری این معدن درحال برگزاری است.
همچنین، فاز جدید اکتشافات و اجرای حفاری¬های اکتشافی در معدن سونگون منجر به شناسایی بیش از ۲ میلیارد تن ماده معدنی جدید در این معدن و افزایش میزان منابع زمین¬شناسی سونگون به بیش از ۱/۵ میلیارد تن با عیار متوسط حدود ۵/۰ درصد شده است.
شرکت ملی صنایع مس ایران همسو با اهداف توسعه کشور و به پشتوانه ذخائر معدنی قابل استخراج خود که بر پایه مطالعات فنی و اقتصادی بیش از ۹ میلیارد تن با متوسط عیار ۴۴/۰ درصد (چهل و چهار صدم درصد) مس برآورد گردیده است، ضمن تعریف پروژههای توسعه و گسترش معدنکاری که شامل طرحهای استخراج حدود ۵/۶ میلیارد تن کانسنگ با متوسط عیار ۴۸/۰ درصد مس در سطح معادن این شرکت میباشد، با افزایش تناژ کانسنگ استخراجی سالانه خود، در دوره گذار از تثبیت و جهش تولید قرار دارد.
رسیدن به تناژ استخراجی کانسنگ و باطله همراه از حدود ۲۸۰ میلیون تن در سال ۱۴۰۲، به بیش از ۵۰۰ میلیون تن سالانه طی برنامه هفتم توسعه کشور با هدف افزایش ظرفیت تولید مس محتوی معدنی به حدود ۷۰۰ هزار تن در سال و در گام بعدی به یک میلیون تن مس محتوی معدنی، از جمله اهداف ترسیمی چشم انداز افق توسعه و گسترش معدنکاری میباشد. این میزان برداشت بهصورت پلکانی در سالهای توسعه محقق خواهد شد و طی ۵ سال آینده (۱۴۰۴-۱۴۰۸) با هدف تولید یک میلیون تن مس خالص محتوی معدنی، تناژ استخراج کانسنگ و باطله معادن به بیش از ۷۰۰ میلیون تن در سال خواهد رسید. انشاالله
نکته بسیار حائز اهمیت در این راستا، اینست که محقق شدن این برنامه، مستلزم حمایت همه جانبه، واقعی و عملی تمامی دستگاههای ذیربط کشور از این حرکت جهادی است. رفع موانع توسعه اعم از واگذاری محدودهها و پهنههای جدید اکتشافی به شرکت مس با هدف تداوم افزایش ذخایر معدنی، مساعدت در فراهم آوردن زیرساختهای تامین آب و انرژی، افزایش محدودههای انباشتگاههای باطله معدنی و سدهای باطله کارخانجات و رفع موانع تملک اراضی، تسهیل در تامین ماشین آلات معدنکاری (که در واقع معضل اصلی معدنکاری کشور است)، میبایست به صورت جدی و فوری در دستورکار مراجع ذیربط قرار گیرد.
۳- برنامه تولید یک میلیون تن کاتد مس به عنوان محور اصلی برنامههای بلند مدت شرکت ملی صنایع مس ایران در دوره جدید مدیریتی مطرح شده است. آیا تحقق این مهم امکان پذیر است یا صرفا یک آرمان محسوب میشود؟
با عنایت به برنامه ریزی انجام شده در راستای اجرای طرحهای گسترش معادن اصلی و شروع استخراج از معادن کوچک مقیاس شرکت ملی صنایع مس ایران، از نظر ذخایر معدنی موجود، طرح و هندسه کنونی معادن، توان فنی و مدیریتی در حوزه معادن، امکان دستیابی به یک میلیون تن مس محتوی معدنی در پایان برنامه هفتم توسعه و از سال ۱۴۰۸ وجود دارد. روند استخراج یک میلیون تن مس محتوی معدنی با ذخایر قابل استخراج کنونی و براساس طرحهای استخراج بلند مدت معادن، برای مدت ۲۰ سال ادامه خواهد داشت. بیشینه مقدار آن ۱۱۲۱ تن مس محتوی است که در صورت تامین تمامی پیش نیازهای لازم، در سال ۱۴۱۰ محقق خواهد شد. انشاالله
مطالعات تطبیقی نشان میدهد اجرای طرحهای توسعه معادن با ظرفیتهای تعیین شده کنونی، در سایر کشورهای جهان سابقه داشته و برنامهای آرمانی و دست نیافتنی محسوب نمیشود. این طرحها بر اساس ذخائر معدنی اثبات و تائید شده برنامه ریزی شده اند و در راستای اجرای به هنگام این طرحها که نتایج اقتصادی آن نصیب آحاد مردم شریف کشور خواهد شد، همدلی و تسهیل شرائط، از جمله صدور مجوزهای لازم از الزامات اولیه محسوب میشود که امید است دست اندرکاران حوزههای مرتبط در راستای بهره مندی کشور از منافع اقتصادی آن، همکاری شایسته با شرکت مس داشته باشند.
۴- چه زیرساختهایی برای تحقق این سیاست باید ایجاد شود؟
تحقق اهداف ترسیمی افق توسعه مستلزم فراهم نمودن همه الزامات تولید است که از جمله مهمترین آن وجود نیروی انسانی جوان و باانگیزه و تامین پایدار و بههنگام منابع مورنیاز، تامین تجهیزات و ماشین آلات معدنی و اخذ مجوزهای برون سازمانی است که شامل و نه محدوده به موارد ذیل میباشد:
• بکارگیری و آموزش نیروی متخصص در تمامی بخشهای معدن و لزوم برنامه ریزی جهت جذب افراد متخصص و نخبه
• لزوم تأمین بهموقع تجهیزات و ماشینآلات تولیدی اصلی و جنبی طبق برنامه زمانبندی ترسیم شده
• لزوم تامین مواد ناریه متناسب با افزایش ظرفیت استخراج و زیرساخت و ماشینآلات مربوطه مورد نیاز جهت تامین مواد ناریه طرح گسترش
• لزوم اخذ مجوزهای قانونی برون سازمانی ازسازمان صمت، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت محیط زیست و افزایش مساحت پروانه بهرهبرداری با توجه به افزایش حجم عملیات خاکی
• لزوم بهکارگیری سیستم خردایش درون پیت و حمل با نوار (IPCC) با توجه به افزایش عمق و فاصله حمل در معادن
• لزوم بهکارگیری فنّاوریهای نوین معدنکاری جهت کاهش هزینه و افزایش بهرهوری شامل مکانیزه کردن و اجرای برنامه سطوح کنترلی و هوشمند سازی
• لزوم اجرای سامانه پایش و گسیل معدنی جهت کنترل و مدیریت ناوگان بارگیری و باربری
• الزام برق رسانی و تکمیل حلقه برق معادن بزرگ جهت برق رسانی به ماشین آلات معدنکاری الکتریکی شامل دریل حفاری و بارکنندهها
۵- نظر هیئت مدیره شرکت در این خصوص چیست؟
اعضای محترم هیئت مدیره شرکت با اعتقاد به هدف و با اشتیاق و جدیت در مشارکت برای کمک به سازمان از طرق مختلف، تمامی تلاش خود را در راستای تامین زیرساختهای لازم به کار گرفته و با دقت موارد مرتبط را در جلسات متعدد مورد بررسی قرار داده و ضمن بیان شفاف عقاید و نظرات مختلف، سعی بر آن است تا با همدلی و عزمی راسخ از امکانات موجود در شرکت و در سطح کشور جهت تحقق اهداف توسعه، حداکثر استفاده صورت پذیرد تا مدت زمان اجرای طرحها کاهش یافته و در بازه زمانی مورد نظر اهداف توسعه محقق شوند.
۶- از مهمترین برنامههای مطرح شده در دوره جدید مدیریتی شرکت ملی صنایع مس ایران بهره گیری از ظرفیت و توان ساخت داخل و کاهش وابستگی به واردات است. مثلا در حوزه ساخت داخل دامپتراک به عنوان یکی از مهمترین ماشین آلات معدنی، شرکت ملی صنایع مس ایران پیشقدم شده و اقداماتی را انجام داده است. تحقق این مهم دور از ذهن نیست؟
در راستای مردمی سازی برنامههای گسترش معادن و بهره گیری از حداکثر توان بالقوه موجود در راستای تحرک اقتصادی بخشهای مختلف، سیاستهای کلی مدیریت ارشد شرکت ملی صنایع مس ایران در اولویت اول، شکستن و تفویض کار به بخشهای مردمی و شرکتهای خصوصی چابک است. در این راستا بهره گیری از توان صنعتگران، شرکتهای دانش بنیان، پارکهای علم و فناوری و صاحبان ایده و فناور از طریق قرارگاه دانش بنیان و ساخت داخل در اولولیت اهمیت قرار داشته و پیگیری میگردد که در بخش معدن میتوان به مواردی نظیر استفاده از رادارهای پایش دیواره و سامانه متمرکز پایش و گسیل ناوگان بارگیری و باربری معادن اشاره نمود که توسط شرکتهای دانش بنیان داخلی در دست انجام هستند.
در حوزه ماشین آلات معدنی نیز با توجه به تجربه طولانی و سابقه درخشان شرکت ملی صنایع مس ایران در بازسازی کامیونهای مستعمل و آسیب دیده و تجربیات به دست آمده در تعامل و همکاری سازنده با شرکتهای سازنده این تجهیزات که موجب صدور تقدیر کتبی از شرکت شده و همینطور با توجه به پتانسیلهای مناسب موجود در داخل کشور و معرفی برخی واحدهای منتخب از طرف معاونت محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری، اگرچه تامین این تجهیزات در راستای اجرای طرحهای گسترش معادن از مبادی مختلف در دست اقدام است، در راستای تامین پایدار و بومی سازی ساخت این تجهیزات که مطالعات اولیه آن از سالها قبل در برخی شرکتهای داخلی آغاز شده و برخی قطعات آن با کاربری مشابه در سایر صنایع ساخته و با موفقیت به کار گرفته شده اند، در مرحله عقد قرارداد برای ساخت یک نمونه کامیون معدنی مناسب با استفاده از توان داخلی هستیم.
همچنین فراخوان ساخت داخل ۱۰ دستگاه حفاری اکتشافی نیمه عمیق نیز ذیل تفاهم نامهای با وزارت صمت و ایمیدرو و معاونت علی و فناوری ریاست جمهوری، انجام شده و مراحل ارزیابی شرکتهای داوطلب در دست اجراست.
۷- پیشبرد طرحهای توسعهای را در دوره جدید مدیریتی شرکت ملی صنایع مس ایران چطور ارزیابی میفرمایید؟
رویکرد مدیریتی این دوره در وهله اول حفظ و تثبیت تولید و پس از آن انسجام بخشی، به نظم آوردن و پیگیری مجدانه اهداف توسعه در راستای نائل شده به تولید یک میلیون تن مس خالص محتوی با استفاده از همه پتانسیلهای بالقوه و بالفعل شرکت ملی صنایع مس ایران در راستای اهداف توسعه اقتصادی منطبق با اهداف برنامه هفتم توسعه کشور است. در این راستا، پروژههای تعریف شده در بخشهای مختلف توسعه در سطح شرکت با قوت و قدرت دنبال شده و به صورت منظم در جلسات هفتگی و بازدیدهای مدیریت ارشد شرکت و بویژه توسط شخص مقام محترم مدیریت عامل پیگیری و رصد میگردد و امید است که لطف و عنایت خداوند متعال و با همدلی و همراهی تمامی عوامل از جمله عوامل برون سازی موثر در روند اجرای پروژههای توسعه نیل به اهداف گسترش معادن بر اساس برنامه زمان بندی شده میسر گردد.
۸- همراهی هیات مدیره شرکت ملی صنایع مس ایران در تحقق اهداف و برنامهها چگونه خواهد بود؟
قطعا وجود سلایق و نقطه نظرات فنی و اقتصادی مختلف به شرط همدلی و وفاق سازنده بوده و در این دوره با تثبیت اهداف توسعه، تلاشها در راستای تحقق این اهداف خواهد بود. اتفاق نظر کلی و هم راستا بودن در مورد اجرای طرحهای توسعه وجود دارد و نحوه رسیدن به اهداف در جلسات هیئت مدیره و جلسات شورای توسعه در شرکت ملی صنایع مس ایران پیگیری میشود.
۹- شرکت ملی صنایع مس در حوزه مسئولیتهای اجتماعی هم گامهای ارزشمندی برداشته است. به طور مثال در حوزه ساخت بیمارستان، ورزشگاه و ... ورود کرده است. به نظر جنابعالی محور فعالیتهای حوزه مسئولیت اجتماعی باید معطوف به چه بخشهایی باشد؟
با توجه به اینکه شرکت مس یک شرکت بورسی محسوب میشود، در حوزه مسئولیتهای اجتماعی لازم است انتظارات سهامداران و ذینفعان در نظر گرفته شده و بین الزامات اقتصادی، ملاحظات زیست محیطی و اجتماعی توازن ایجاد شود به نحوی که ضمن تسهیل فعالیتهای اقتصادی شرکت، موجبات تحول و پیشرفت جامعه بخصوص جوامع محلی و استانهای مربوطه به نحو مطلوب فراهم شود. در این راستا سیاستهای اقتصاد مقاومتی، حفظ منابع طبیعی، ایجاد جادهها و راههای ارتباطی، کمک به آموزش و ارتقاء فرهنگی، ورزشی و مذهبی و ارتقاء سطح بهداشت بویژه در مناطقی که حوزه عملیات اجرائی شرکت مس هستند، در رئوس برنامههای مسئولیت اجتماعی شرکت قرار دارد که به تناسب در حوزه مجتمعهای معدنی و در سطح استانها و کشور اجرا میشوند.
