یک رسم کاملا زنانه برای عزاداری امام حسین (ع)
مخاطب۲۴- ماه محرم یکی از بهترین زمان‌هایی است که مردم ایران آداب و رسوم خود را در ارتباط با سوگواری امام حسین (ع) و یارانش اجرا می‌کنند در این میان هر کدام از شهر‌های ایران به برگزاری یکی از رسوم این سوگواری می‌پردازند. این سوگواری‌ها معمولاً با گروهی از مردان به صورت گسترده اجرا می‌شود، اما مردم استان ایلام از آداب و رسوم متعددی برخوردار هستند که برخی از آن‌ها را زنان برگزار می‌کنند.
ایلامی‌ها به واسطه نزدیکی شأن با عراق ارتباط نزدیکی با امام حسین (ع) و یاران ایشان دارند و همین امر سبب شده تا مردمی دیندار، متدین و معتقد باشند و مراسم سوگواری بزرگان دین برای آنان معنای دیگری داشته باشد.
در میان این مردم، زنان به برگزاری رسم چایینه می‌پردازند. در اصل چایینه نوعی سبک عزاداری زنان عرب عراقی است که به شیوه‌ها و اسامی مختلف در مناطق عرب نشین خاورمیانه برگزار می‌شود.. «چایینه»، «ملایه» و «لطم»، نام‌های مختلف این مراسم است. در عراق به مداحی زنان «ملایه» گفته می‌شود و «لطم» هم به بخشی گفته می‌شود که به سر و سینه و پیشانی می‌زنند. ظاهراً این شیوه عزاداری سنتی زنان شامی بوده است که اسرای عراق در بازگشت از شام، آن را به عراق می‌آورند.
چایینه به معنای ذکر مصیبت بر مصائب یاران امام حسین (ع) و چند نوع است. از جمله این چایینه‌ها می‌توان به چایینه حضرت قاسم (ع) در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع) در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره داشت. به طور مثال در چایینه قاسم، بر تن دختری جوان و ازدواج نکرده لباس عروسی می‌پوشانند و پس از آن چایینه خوان‌ها، این رسم را به جا می‌آورند.
زنان در «چایینه» به‌شکل حلقه‌ای دور هم جمع می‌شوند، شعر می‌خوانند و وقت اوج گرفتن اشعار مربوط به عزاداری، وسط حلقه به‌صورت دایره‌وار و بلند شدن از روی زمین به دور هم می‌چرخند و همزمان ضمن تکرار اشعار، سر‌ها را به یکدیگر نزدیک کرده و با هر دو دست به پیشانی می‌زنند. این نمایش عزاداری به شیوه‌ای داستان‌گونه از آداب و رسوم زنان ایلامی در ماه محرم است.
در میان «چایینه» ها، «چایینه عباس» از مهمترین و معروفترین آیین‌هاست که بسیار سوزناک برگزار می‌شود. پختن «هریسه» که نوعی غذای شبیه حلیم گندم است و به‌عنوان نذری در بین همسایه‌ها و دسته‌جات عزاداری پخش می‌شود.
در چایینه حضرت قاسم رسم بر این است که ابتدا بر تن دختری جوان و ازدواج نکرده که نشان از عروس حضرت قاسم است، لباس عروسی سبزرنگ به تن می‌کنند و بر سرش سرپوشی سفید می‌پوشانند و دو شمع روشن و یک سینی پر از نقل و نبات به دست او می‌دهند.
سپس حنا، عود و شمع را در وسط میدان می‌گذارند. چایینه‌خوان‌ها با لباس تمیز رنگی و با وضعی مرتب وارد میدان می‌شوند و زنی که به او مُلایه گفته می‌شود، شروع به مداحی می‌کند. در حین اجرای مراسم عروسی، زنی کفنی آغشته به خون را به نشانه رسیدن خبر شهادت قاسم در روز برگزاری مراسم عروسی به وسط میدان می‌آورد، سپس چایینه‌خوان از حالت نمادین شادی و سرور درآمده و خود را پریشان کرده و با خاموش کردن شمع‌ها، به نشانه عزادار شدن روی سر عروس چادر سیاه می‌اندازد و بعد از خاموش کردن شمع‌ها، مُلایه نوحه‌خوانی می‌کند و مجلس سراسر ماتم و عزا می‌شود.
چایینه‌خوان‌ها ابتدا دو زانو می‌نشینند و سپس در حالت ایستاده حلقه‌وار دور میدان می‌چرخند و با کف دو دست به پیشانی خود می‌زنند. چایینه عباس (ع) در روز هشتم محرم برگزار می‌شود و در روز‌های عاشورا و اربعین نیز چایینه امام‌حسین (ع) برگزار می‌شود
