اگر ماه یک شب نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟

مخاطب ۲۴- دیدگاه غالب علم امروز این است که ماه دست‌کم ۴.۵ میلیارد سال است که دور زمین می‌چرخد. به بیان ساده، از میلیارد‌ها سال پیش تا کنون، در گردش زمین به دور خورشید، حضور ماه دور سیاره ما تثبیت شده است.
اخترفیزیک‌دانان می‌گویند که به احتمال بسیار زیاد ماه درپی برخورد جرمی آسمانی به زمین شکل گرفته است. به گفته آن‌ها، میلیارد‌ها سال پیش، جرمی به اندازه مریخ به سیاره ما برخورد کرد و در اثر این برخورد، خرده‌ریزه‌های سیاره‌ای را به فضا فرستاد. درنهایت، این مواد به‌دلیل گرانش به هم پیوستند و جرمی را تشکیل داده‌اند که امروز آن را با نام ماه یا همان قمر زمین می‌شناسیم.

با انتشار گزارشی در این زمینه، به این پرسش پرداخته است که به‌راستی اگر ماه یک‌باره در آسمان ناپدید شود چه اتفاقی می‌افتد؟
تمامی اشکال حیات روی زمین به‌قدری به وجود ماه عادت کرده و با آن سازگار شده‌اند که شاید به‌سختی بتوان تصور کرد که در نبود ماه چه اتفاقی رخ خواهد داد.

اما آیا ماه اساسا ممکن است دور یا از نظر ناپدید شود؟ اگر ماه ناپدید شود دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟

نوا پترو، دانشمند پروژه آرتمیس۳ ناسا، می‌گوید، درواقع از نظر عملی احتمال اینکه رویدادی نجومی باعث شود که ماه از میان برود خیلی کم است.

او می‌گوید تنها حالت قابل تصور برای چنین چیزی این است که برخوردی عظیم با ماه رخ دهد. به گفته او، برخوردی مشابه همان برخورد بزرگ با زمین، که باعث شکل‌گیری ماه شد، ممکن است روزی هم سبب از هم پاشیده شدنش شود.

او می‌گوید، اما خوش‌بختانه خورشید و سیارات آن بیشتر اجرام بزرگ منظومه شمسی را بلعیده‌اند. به گفته پترو، با وجود آنکه ممکن است سیاره‌ای سرگردان از فضای میان‌ستاره‌ای وارد منظومه شمسی شود و چنین چیزی رخ دهد، اما احتمال برخورد آن با ماه بسیار کم است.

در صورت نابودی ماه چه اتفاقی برای زمین می‌افتد؟
پترو می‌گوید بیایید فرض کنیم که این اتفاق بیفتد و ماه ناپدید شود و زمین نسبتا دست‌نخورده باقی بماند، در این صورت چه پیش می‌آید؟

از نظر فرآیند‌های فیزیکی، یکی از قابل توجه‌ترین اختلالات گرانشی ناشی از ماه بر روی زمین، تاثیر بر جزر و مد اقیانوس‌هاست. اگر ماه نابود شود، حیات دریایی در مناطق جزر و مدی یا می‌میرد یا با آن سازگار می‌شود، در این صورت احتمالا شاهد فروپاشی آن دسته از اکوسیستم‌های اصلی خواهیم بود که برای تامین منابع غذایی‌شان به مناطق جزر و مدی وابسته‌اند.

با در نظر گرفتن اینکه تقریبا سه چهارم جمعیت جهان در فاصله ۵۰ کیلومتری اقیانوس زندگی می‌کنند، می‌توان نتیجه گرفت که میلیارد‌ها نفر غذای‌شان را از مناطق جزر و مدی برداشت یا تهیه می‌کنند. فروپاشی این اکوسیستم برای جوامع ساحلی فاجعه‌بار خواهد بود.

جزر و مد همچنین در تنظیم کلی گرمای اقیانوس نقش مهمی دارد. آب سردتر و عمیق‌تر اقیانوس هنگام جزر و مد به خلیج‌ها و دهانه‌ها کشیده می‌شود و دمایش بالا می‌رود. جزر و مد اقیانوسی همچنین در تنظیم آب و هوای ساحلی نقش دارند.

از میان رفتن ناگهانی نیرو‌های کشندی پشت این سازوکارها، تاثیر بسیاری بر پراکندگی و توزیع گرما و انرژی در سراسر سیاره ما خواهد داشت و چهره زمین را بکلی تغییر خواهد داد.

افزون بر این، یکی از اصلی‌ترین اثر‌ها و پیامد‌های ناپدید شدن ماه فورا ظاهر نخواهد شد، بلکه مدتی طول می‌کشد تا آشکار شود. واقعیت این است که طول شبانه‌روز زمین ۲۴ ساعت است و اگر تعادل موقت کنونی میان نیرو‌های کشندی گرانشی ماه و خورشید وجود نداشت، این میزان به بیش از ۶۰ ساعت می‌رسید.

دانشمندان می‌گویند حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش، زمانی که ماه شکل گرفت، بسیار به زمین نزدیک‌تر بود. به بیان دیگر، در آن زمان سیاره ما بسیار سریع‌تر از اکنون به دور خود می‌چرخید و طول شبانه‌روز کمتر از ۱۰ ساعت بود.

پس از آن، ماه به‌تدریج از زمین دور شد و مقداری از تکانه زاویه‌ای زمین را گرفت، و درنتیجه، چرخش زمین کند شد و به اینجا رسید که، همان‌طور که همه می‌دانیم، یک شبانه‌روز زمین اینک ۲۴ ساعت طول می‌کشد.

درپی حذف ماه از معادلات گرانشی با زمین می‌توان گفت که در این سناریو فصل‌های قابل پیش‌بینی از میان می‌روند و چنین چیزی سکونت‌پذیری زمین را تحت تاثیر قرار می‌دهد و شرایط دشواری برای گونه‌های حیات پیش می‌آورد.

اگر ماه نباشد چه اتفاقی برای حیات روی زمین می‌افتد؟
از نظر زیستی، بسیاری از گونه‌ها و اکوسیستم‌های زمینی وابستگی عمیقی به اثرات فیزیکی ماه دارند. از این گذشته، حیات با ماه و چرخه‌های آن به‌منزله یکی از شرایط محیطی مهم تکامل پیدا کرده است. چرخه حیاتی یا رفتاری برخی گونه‌ها براساس چرخه‌های ماه شکل گرفته است. نور ماه برای برخی از گونه‌های پرندگان نشانه سفر‌های مهاجرتی است. این موضوع درمورد تخم‌ریزی برخی گونه‌های دریایی نیز صادق است.

ماه همچنین منبع نوری برای گونه‌های شب‌گرد و شب‌زی، به‌ویژه برای شکارچیان شب، به شمار می‌رود. شواهد علمی نشان داده‌اند که پستانداران کوچک هنگام ماه کامل، یعنی زمانی که نور بیشتری وجود دارد، به‌دلیل خطر شکارشدن فعالیتشان را محدود می‌کنند. اگر این نور وجود نداشته باشد طعمه‌ها بر شکارچیانشان مزیتی انکارناپذیر خواهند داشت.

تاثیر نابودی ماه بر اکتشاف و فرهنگ
انسان و ماه از جهات بسیاری رابطه‌ای عمیق دارند. ماه نخستین جرم فرازمینی بود که انسان روی آن قدم گذاشت و ناپدید شدن آن تاثیر زیادی بر اکتشاف فضایی خواهد داشت. ماه، در عین حال، ایستگاهی مهم برای سفر‌های نجومی بزرگ‌تر آینده به شمار می‌رود و با اتکا به آن می‌توان سفر‌های دوردست فضایی در اعماق منظومه شمسی را تصور کرد.

پترو در عین حال خاطرنشان می‌کند که ماه یک کپسول زمانی حاوی اطلاعاتی از منظومه شمسی اولیه نیز به شمار می‌رود. ما با بررسی ماه می‌توانیم سرنخ‌هایی درمورد چگونگی تکامل خورشید، تاریخچه دهانه‌های برخوردی روی سطح ماه و چگونگی آن در مراحل اولیه منظومه شمسی به دست آوریم.

به گفته او، با از دست دادن ماه یکی از بهترین منابعمان برای درک خاستگاه زمین را از دست خواهیم داد.

ماه همچنین مقادیر قابل توجهی آب یخی دارد که می‌تواند در آینده منبع مهمی را برای ماموریت‌های فضایی فراهم کند.

نقش ماه در فرهنگ انسانی را نیز نباید از یاد برد. در طول تاریخ تمدن انسان، افسانه‌ها، داستان‌ها، نقاشی‌ها، شعر‌ها و ترانه‌های بیشماری درباره ماه نوشته و ساخته شده است. تقویم قمری نیز در جشن‌های مذهبی سراسر جهان نقش اصلی دارد و ناپدید شدن ماه، بی‌تردید، تاثیر شگرفی بر چند دین و آیین و باور رایج در سراسر جهان خواهد داشت.

به گفته پترو، اگر ماه به هر دلیل ناگهان ناپدید شود، پیامد‌های فیزیکی، زیستی و نمادین بسیاری را برای سیاره ما، برای حیات روی آن و برای ساکنان زمین به همراه خواهد داشت.