آیا دندان عقل را باید کشید؟

مخاطب ۲۴- به گفته بسیاری از کارشناسان، هیچ چیز عاقلانه‌ای درمورد نحوه نگاه انسان به دندان عقل وجود ندارد. دندان‌های عقل یا سومین و آخرین مجموعه دندان‌های آسیاب پشتی، آخرین دندان‌هایی هستند که در دهان رشد می‌کنند. در قرن چهارم پیش از میلاد مسیح، ارسطو، فیلسوف و متکلم یونانی نحوه رویش این دندان‌ها را معمولا در حدود بیست سالگی شرح داده بود اگرچه او مواردی از رویش دندان عقل را نیز در افراد بالای هشتاد سال ذکر کرد.

در روند تکامل انسان‌ها، دندان‌های عقل نیز تکامل پیدا کردند تا مواد غذایی سفت مانند گیاهان خام، گوشت‌های سفت و آجیل را بهتر آسیاب کنند، اما با نرم‌ترشدن رژیم غذایی و بزرگ‌ترشدن مغز گونه‌های ما، جمجمه‌های بزرگتر و آرواره‌های کوچک‌تری پیدا کردند. این امر موجب می‌شود دندان عقل به‌عنوان مستاجر ناخواسته در دهانمان باقی بماند، فضای گران‌بهایی را اشغال کند و موجب درد شود؛ زیرا دندان‌های عقل این نکته را نپذیرفته‌اند که دیگر از آن‌ها استقبال نمی‌شود!

وجود دندان عقل می‌تواند موجب ایجاد درد مزمن شود. اگر دندان عقل نهفته باشد، به لثه یا دندان‌های دیگر فشار می‌آورد و می‌تواند موجب بروز مشکلات مرتبط با سلامتی مانند پوسیدگی و عفونت شوند. افرادی که دندان عقل دارند، بیشتر با جویدن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و دچار بوی بد دهان می‌شوند.
ادنتکتومی، یعنی جراحی برداشتن دندان بسیار رایج است. برای چندین دهه متمادی است که بسیاری از افراد در سراسر جهان تصمیم می‌گیرند دندان عقل خود را با جراحی از دهان خارج کنند؛ زیرا وجود آن دندان‌ها هدفی ندارد و می‌تواند به بروز بسیاری از مشکلات مرتبط با سلامتی منجر شود. بااین‌وجود، برخی از کارشناسان می‌گویند این روش بیش از حد مورداستفاده قرار می‌گیرد. تقریبا ۷۰درصد از جمعیت بریتانیا برای دندان عقل خود تحت عمل ادنتکتومی قرار می‌گیرند. مخالفان استفاده بیش از حد از عمل جراحی برای خارج‌کردن دندان عقل، استدلال می‌کنند اگر درحال حاضر درد و عفونت وجود داشته باشد، این جراحی ضروری است و اگر این عمل به‌صورت پیش‌گرانه انجام می‌شود نه به دلیل وجود هرگونه علامت، غیرضروری محسوب می‌شود. آن‌ها استدلال می‌کنند درآوردن دندان‌های نهفته، زمانی که موجب بیماری یا بروز مشکلی نشده، بحث‌برانگیز است. برخی از جراحان برای جلوگیری از بروز مشکلات در آینده دندان‌ها را می‌کشند، اما عوارض جانبی این کار می‌تواند قابل‌توجه باشد.

بخشی از مشکل به این خاطر است که افراد تصور می‌کنند دندان عقل همواره به دهان آسیب می‌رساند، اما طیفی از کارشناسان با این نظر موافق نیستد. آن‌ها اشاره می‌کنند بخشی از به‌اصطلاح «ازدحام» ناشی از دندان عقل به دلیل تغییر شکل فک در بزرگسالی رخ می‌دهد. برای افرادی که این تغییرات را در فک خود تجربه نمی‌کنند، دندان عقل می‌تواند برای مدت‌زمانی طولانی بدون بروز هیچ‌گونه موردی در دهان فضایی را اشغال کند.

افراد معمولا درمورد برداشتن دندان عقل خود بسیار مضطرب هستند. این می‌تواند به دلیل گوش‌دادن به سخنان و تجربیات افرادی باشد که تجربه بدی با دندان عقلشان داشته‌اند. برخی از افراد همچنین فکر می‌کنند برهم‌ریختگی و آشفتگی در دندان‌های جلویی‌شان در بزرگسالی به دلیل فشار واردشده از طرف دندان‌های عقل از عقب به آن دندان‌ها است. اما شواهد نشان می‌دهد این فک است که در بزرگسالی تغییر شکل می‌دهد و به‌اصطلاح موجب ازدحام می‌شود.

از آنجا که علم به‌صورت گسترده به یافته‌های قطعی درمورد دندان عقل و پیامد‌های آن دست نیافته است، متخصصان برای درک میزان غیرضروری‌بودن برداشتن دندان عقل درحال مطالعه هستند. نتیجه ارزیابی‌ای در سال ۲۰۲۱ میلادی که در بریتانیا روی ۱۰۶ بیمار انجام شد، وضعیت آن‌ها را که در سال ۲۰۲۰ میلادی دندان عقلشان را کشیده بودند، بررسی کرد.

متخصصان دریافتند از هر چهار نفر (۷۶.۴ درصد) صرفا اندکی بیش از سه نفر به دلایل مواجه دندان عقلشان را کشیده بودند و سایرین به‌عنوان اقدام پیشگیرانه به برداشتن دندان عقل مبادرت کردند، درحالی که با هیچ‌گونه مشکل مرتبط با سلامتی مواجه نبودند. نویسندگان مقاله مرتبط با آن پژوهش نوشته‌اند: «تصمیم‌گیری درباره کشیدن دندان عقل باید مبتنی‌بر بهترین شواهد همراه با تجربه بالینی باشد».

با‌این‌وجود، متاسفانه برای برخی در عرصه پزشکی و دندانپزشکی این انگیزه مالی است که افراد را به کشیدن دندان عقل ترغیب می‌کنند، صرف‌نظر از اینکه انجام آن کار برای بیمار عاقلانه و توجیه‌پذیر است یا خیر. دکتر «جی فریدمن»، دندانپزشکی است که سال‌ها علیه کشیدن دندان عقل صحبت کرد و نوشت، در مقاله‌ای در سال ۲۰۰۷ میلادی در مجله سلامت عمومی امریکا به این موضوع اشاره کرد. او در آن زمان نوشته بود ۵۰درصد از دندان‌های آسیاب سوم بالایی که به‌عنوان دندان نهفته طبقه‌بندی شده‌اند، درواقع دندان‌های درحال رشد هستند، درحالی که تنها در ۱۲درصد موارد رویش واقعا با شرایط پاتولوژیک (آسیب‌شناسانه) مانند آسیب دندان و کیست مرتبط هستند.

علی‌رغم آنکه جراحی پیش‌گیرانه درصورت بی‌ضرربودن ممکن است هنوز قابل‌توجیه باشد، فریدمن اشاره کرد بیماران معمولا از عوارض جانبی کوتاه‌مدت مانند درد، تورم، کبودی، ضعف، همچنین شرایط طولانی‌مدت احتمالی مانند پارستزی (خواب‌رفتگی) دائمی یا بی‌حسی لب، زبان و گونه ناشی از آن عمل رنج می‌برند.

فریدمن می‌نویسد: «جراحی دندان مولر سوم (دندان عقل) یک صنعت چند میلیارد دلاری است که درآمد قابل‌توجهی برای حرفه دندان‌پزشکی به‌ویژه جراحان دهان، فک و صورت ایجاد می‌کند. این امر ناشی از اطلاعات نادرست و افسانه‌هایی است که پیش‌تر فاش شد، اما کماکان از جانب فعالان آن عرصه تبلیغ می‌شود».

در پایان شاید عاقلانه‌ترین کار برای افرادی که هنوز دندان عقل خود را دارند، این باشد که اطمینان کسب کنند پزشکان و دندان‌پزشکان‌شان تصمیمی عاقلانه خواهد گرفت. از آنجا که دهان هر انسانی متفاوت است، تنها یک جراح واجد شرایط و صادق می‌تواند ارزیابی کند که آیا یک بیمار خاص نیازی به برداشتن دندان عقل دارد یا خیر. موفقیت جراحی به تجربه جراح مرتبط است، پس اگر نیاز به جراحی برای برداشتن دندان عقل داشتید، جراح خود را با دقت انتخاب کنید!