در دوبله به هوش مصنوعی نیاز نداریم و به دنبال صدای جدید هستیم

مخاطب ۲۴- دوبله کار بسیار سخت، دشوار و کم‌درآمدی است، حتی دیده هم نمی‌شوند و صدایشان را می‌شنویم. اگر گفتگویی یا تصویری از آن‌ها درج نشود شاید سال‌ها مخاطب نداند چه‌کسی مثلاً به‌جای فلان بازیگر صحبت می‌کرد یا چقدر این صدا زیباست و صاحب این صدا کیست.

عمدتاً گلایه‌شان به مشکلات اقتصادی و درآمدی و همتی که باید مدیران و دست‌اندرکاران به خرج بدهند تا فیلم‌های خوب برای دوبله شدن انتخاب شوند. یا به موضوع آموزش درست و اصولی در دوبلاژ اشاره می‌کنند یا درباره افراد سفارشی صحبت می‌کنند که وارد دوبله می‌شوند.

یا بعضاً بزرگان دوبله این اعتقاد را دارند که صدا‌های ماندگاری از میان ما رفتند که شاید یکی از مهمترین آن‌ها در سال ۱۴۰۲ ناصر طهماسب بود و نمی‌توان جای آن‌ها را پُر کرد و به عبارتی آن نسل طلایی دوبله را دوباره تکرار کرد.

با فرشید شکیبا که چند صباحی است مسئولیت دوبلاژ صداوسیما را برعهده گرفته، لحظاتی به گفتگو نشستیم و او درباره مشکل بودجه‌ای، بحث ورود به دوبله و هوش مصنوعی صحبت‌هایی کرده که خواندنی‌اند.
ما در دوبله به دنبال صدا‌های خاص هستیم نه تکراری!

* طراحی شیوه‌نامه استعدادیابی، به‌کارگیری اصول حرفه‌ای در همکاری با پیشکسوت‌ها و توانمندسازی مدیران دوبلاژ به کجا رسید؟

ما سال گذشته بسیاری از افراد را دعوت کردیم و تست‌هایی را انجام دادیم. در این مسیر از مدیران دوبله با تجربه‌مان استفاده کردیم که افرادی انتخاب شوند ورودشان به دوبله باعث ایجاد نشاط، شادابی و تزریق نیرو‌های جوان و با استعداد باشد. گروه‌هایی از شهرستان‌ها در دوبله فعالیت می‌کنند یا برای سایت و پلتفرم دوبله انجام می‌دهند در این فضا و بستر فراهم شده بتوانند باعث ارتقای دوبله شوند و از آن‌ها در تلویزیون استفاده شود.

چون ما در دوبله نیازمند افرادی هستیم که بایستی کمک کنند پایِ صدا‌ها و افراد خاص به دوبله باز شود. زیرا نه اینکه به آدم‌ها و صدا‌های تکراری نیاز نداریم بلکه بایستی کمک کنند اتفاقات خاص و متفاوت در دوبله بیفتد. تلویزیون همیشه در بخش دوبله از جایگاه خاصی در دنیا بهره‌مند بوده و هست. باید از این سابقه‌ای که برای دوبله این سرزمین وجود دارد مراقبت شود.

ما چندین جلسه تست را برای افراد داشتیم؛ چون تست‌ها چند مرحله‌ای است و در وهله اول جنس صدا را بررسی می‌کنیم که این جنس به کار دوبله در تلویزیون می‌آید یا خیر و سپس به سراغ اتفاقات بعدی می‌رویم. افرادی بودند ثبت نام کردند تست گرفتیم و ان‌شاءالله منتظریم در سال جدید تست‌های جدیدی را برگزار کنیم.
از ۲۰ دوبلور بزرگ تقدیر کردیم.
اما در مورد به‌کارگیری اصول حرفه‌ای در همکاری با پیشکسوت‌ها باید به این نکته اشاره کنم که چندی پیش نشست‌هایی را با حوزه مرکز طرح و برنامه و بودجه سازمان صداوسیما برای بررسی مشکلات و آسیب‌هایی که در حوزه دوبله وجود دارد برگزار کردیم. در این جلسات کارشناسی خود مدیریت طرح و برنامه آقای دکتر مظفری حضور داشتند درباره این موضوعات صحبت و تصمیم‌گیری‌هایی شد.

به نظرمن تصمیمات جدّی، کاربردی و خوبی بود. ما در این جلسه از ۲۰ دوبلور بزرگ تقدیر کردیم؛ افرادی همچون محمود قنبری، زهره شکوفنده، خسرو خسروشاهی، منوچهر والی‌زاده، مینو غزنوی، نصرالله مدقالچی، ناهید امیریان، سعید مظفری، اکبر منانی، ناصر ممدوح، داود نماینده، مهوش افشاری، محمدعلی دیباج، حجواد پزشکیان، تورج نصر، عباس نباتی، ژرژ پطرسی، مرحوم پرویز ربیعی و مهرزادیان. خانم برزویی.

در سازمان صداوسیما اداره کلی به نام سنجش، ارزشیابی و رتبه‌بندی عوامل تولید وجود دارد که هرکدام از این عزیزان دوبله براساس تجارب و سوابقی دارند رتبه‌بندی شوند. لازم است هر سال از بزرگان دوبله کشور تقدیر شود و کسانی هستند که سال‌ها برای دوبله تلاش کرده‌اند باید به آن‌ها توجه شود. اساساً من معتقدم نه تنها تلویزیون بایستی تمام دستگاه‌های فرهنگی کشور به دوبله توجه کنند.

دوبله هنری است که علاوه بر تلویزیون در بخش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنرمندان و علاقه‌مندان بسیاری داریم که دوست دارند برای دوبله کار کنند و تنها به تهران برنمی‌گردد. جالب است بدانید که ما در سال ۱۴۰۲ بخشی از کار‌های مربوط به حوزه انیمیشن و مستند را به بچه‌های استان‌ها سپردیم. تجربه خوبی بود و لازم است این حتماً اتفاق بیفتد.

به شدت با هوش مصنوعی در دوبله مخالفم

* نکته‌ای چندی پیش درباره بازسازی صدای گویندگان و خوانندگان با استفاده از هوش مصنوعی مطرح شد که به طور مثال پیشکسوتی همچون ناصر ممدوح اعلام کرد هوش مصنوعی سراغم بیاید شکایت می‌کنم یا خانواده مرحوم ناصر طهماسب هم درباره اینکه هوش مصنوعی صدای این هنرمند خاطرانگیز را بازسازی کند از چنین مضامینی استفاده کردند. نظر شما در این باره چیست؟

من خودم به شدت با هوش مصنوعی و در واقع بازسازی صدا‌ها مخالفم. یکی از دلایل آن این است که وقتی گوینده متنی را می‌خواند آن متن با احساس است، یعنی هوش مصنوعی که احساس ندارد. بازیگری که با همه وجودش یک نقش را بازی کرده و قرار است هوش مصنوعی آن را بازسایی صدایی کند. برای دوبله یک دوبلور وقت می‌گذارد با تمام احساس و از اعماق وجودش آن نقش را بازی می‌کند.

ما خیلی از فیلم‌ها و سریال‌هایی خصوصاً کره‌ای داشتیم همچون «جومونگ» یا «یانگوم» که ماندگار شدند و مخاطب با آن‌ها همذات‌پنداری کرد. به دلیل آن توان دوبلوری است همه وجود و احساسش را برای اجرای این نقش می‌گذارد. به همین خاطر است که اعتقاد دارم به تنهایی نمی‌توان صرف داشتنِ یک صدا بگوییم این صدا می‌تواند جای این نقش را بگیرد. خودمان از کسانی تست می‌گیریم ارزیابی جنس صدا فقط یک مرحله است و مراحل دیگری دارد. زمانی دوبله ماندگار می‌شود که با احساس و اثربخش اتفاق بیفتد.

چرا باید صدای کسانی که در قید حیات نیستند بازسازی شود؟

یکی از دلایل دیگر بازسازی صدای کسانی است که در قید حیات نیستند؛ این کار درستی نیست. چرا باید اتفاق بیفتد؟ چه کسی اجازه می‌دهد؟ خانواده این عزیزان که ارتباط گرفتیم کاملاً مخالفند. ما نباید به این سمت برویم؛ به خاطر اینکه حداقل با همین عنوان فرصتی را از جوانان با استعداد کشورمان می‌گیرند. خیلی از جوانان علاقه‌مند به این حوزه با بازسازی صدای دیگران همچنان باعث شویم رشد و توسعه محقق نشود.

آماری از فیلم‌های دوبله شده سال ۱۴۰۲

* سالی که گذشت چه اتفاقاتی در دوبله افتاد چه دستاورد‌هایی به دست آمد و به نظرتان چه خلأ‌ها و ضعف‌هایی وجود دارد که در سال ۱۴۰۳ به دنبال تحقق آن‌ها بروید؟

یک اتفاق جالبی که در این مدت حضورم در دوبلاژ، افتاد اولاً دوبلور تلویزیون صرفا برای یک شبکه خاص کار نکرد. تمام شبکه‌های تلویزیونی آمدند در حوزه دوبله کار کردند؛ برخی از شبکه‌ها مثل شبکه دو، شبکه تهران و شبکه سه، شبکه کودک، شبکه امید، شبکه تماشا این‌ها که در اصل باکس‌های سریالی داشتند در سال ۱۴۰۲ تقریباً تفاوت زیادی داشت با سال‌های گذشته یعنی شبکه تماشا به عنوان پخش‌کننده سریال‌های جدید و شبکه تهران یا شبکه چهار هر شب یک سریال جدید و به روز پخش کرد.

جالب است فیلم‌های نوروزی‌ای که برای ۱۴۰۳ انتخاب شد اکثر آن‌ها از اسکار و فیلم‌های تولید ۲۰۲۴ است. اگر خاطرتان باشد یکی از نقد‌هایی که مردم به تلویزیون داشتند این بود که سریال‌ها و فیلم‌های خارجی به روز نمی‌بینند. امسال در ایام نوروز فیلم‌هایی از ۱۹۰ کشور و ۵ قاره می‌بینیم. مثلاً فیلم سینمایی سرقت برای شبکه یک یا زنبوردار و قاتلین‌ماه از کار‌های جذاب و جدیدی‌اند که مورد توجه قرار گرفتند.

ما الان یک چیزی حدود ۱۰۲ عنوان سریال در ۱۶۹۰ قسمت سریال در تلویزیون دوبله شد و این اتفاق بزرگی به حساب می‌آید. بیش از ۱۶۰ فیلم سینمایی که در اختیار شبکه‌ها قرار گرفت و همچنین مستند‌هایی که دوبله شد. ما امسال برای نوروز «سیاره زمین» برای شبکه چهار داشتیم با صدای نصرالله مدقالچی، اکبر منانی مستند‌هایی را برای شبکه مستند دوبله کردند و داود نماینده مستند‌هایی را برای شبکه تهران؛ حتی در حوزه انیمیشن و کار‌های کودکانه حضور اثربخشی داشتیم.

حتی برای انتخاب آثار که تأمین شبکه‌ها در این حوزه به شدت تلاش کردند، از تنوع فیلم و سریال، مستند و انیمیشن نسبت به سال‌های گذشته برخوردار بودیم که فقط برای بزرگسالان فیلم ارائه نشود بلکه برای کودکان و نوجوانان آثاری باشد که بهره‌مند شوند و این اتفاق خوبی بود که به نظرمن در سال ۱۴۰۲ رقم خورد.
برای دوبلوری کودکان باید برنامه‌ریزی کنیم

اتفاق دیگر تلفیق حضور دوبلور‌های جوان و بزرگتر‌ها بود که در سال ۱۴۰۲ داشتیم و در نوع خودش یک تنوع صدایی را با خودش آورد. اما با همه این اوصاف همچنان معتقدم که دوبله از چند جهت بایستی مورد حمایت قرار بگیرد. یک نگاه توسعه‌ای باید در حوزه دوبله به لحاظ زیرساخت‌های فنی و تکنولوژی‌های روز رقم بخورد که به کیفیت کار کمک کند.

دوم اینکه ما بتوانیم فضایی را ایجاد کنیم علاقه‌مندان به این هنر در تمام کشور بتوانند بیایند و فعالیت کنند. حتی کودکانی که تمایل دارند در این فضا کار کنند. چند سالی است که بچه‌ها وارد عرصه دوبله شدند و کار می‌کنند ان‌شاءالله لازمه توسعه در این بخش، برنامه‌ریزی و حمایت جدّی است.

امید داشته باشیم ان‌شاالله سال‌های آتی بتوانیم همیشه قدردان تلاش بچه‌هایی که در حوزه دوبله کار می‌کنند باشیم. البته این نکته را هم بدانید که دوبله فقط در دوبلور‌ها خلاصه نمی‌شود از مترجم گرفته تا صدابردار و باند و میکس‌کار و بقیه... در واقع دوبله یک کار تیمی است و باید به همه بخش‌های آن توجه شود.

بخشی از دستمزد‌های دوبلور‌ها اصلاح شده و بخشی به ۱۴۰۳ موکول شد

* چه تمهیداتی برای جلوگیری از حضور اصطلاحاً سفارشی برخی از تازه‌وارد‌ها درنظر گرفته‌اید که بعضاً این نکته مطرح می‌شود و برای دستمزد‌های عجیب و غریب نازلِ بزرگان این عرصه و حتی جوانان مستعد دوبله چه مسیری را پیش رو قرار دادید؟

ما سفارشی نداشتیم. همچنین برای اصطلاح دستمزد‌ها جلساتی داشتیم که به یک فرآیندی برسیم. این دستمزد‌ها یک بخشی اصلاح شده و بخشی در سال آینده اصلاح خواهد شد.