مخاطب۲۴_ تنقلات_ ورود متفاوت‌ترین خروس تاج‌دار به ایران
صمغ درختان به عنوان اولین تنقلات جویدنی تمدن‌های بشری توسط توماس آدامز به یک صنعت تجاری بزرگ تبدیل شد و در ایران با تاسیس کارخانه خروس نشان به عنوان یک خوراکی مدرن در میان نسل‌های جوان فراگیر شد. این کارخانه که با تولید آدامس‌های متنوع، تبلیغات و جایزه‌هایش، خاطرات چندین نسل را شیرین و مزه‌دار کرد، با شروع دهه ۸۰ ساختمان این کارخانه توسط موسسه سوره خریداری و تبدیل به دانشکده هنر شد!
جلدش را که باز میکردی یک نوار قرمز رنگ دور آن بود که با عکس خروس شکل و شمایل متفاوتی گرفته بود با طعم نعنا و دارچین که روزگاری بریده عکس آن به نوعی سرگرمی بچه‌ها در آن دوره بود. همزمان تبلیغ آدامس خروس هم به نوع خود نوستالژی خاطره انگیزی بود که در آن زمان حسابی سر و صدا کرده بود. ریتم صدای تبلیغش اینگونه بود: آدامس خروس نشان، خروس نشان دوست دارم، دوست دارم!
آدامس که یک محصول وارداتی بود در اول کار خیلی مورد استقبال ایرانی‌ها قرار نگرفت. انگاره مذهبی و سنتی استفاده از آدامس را نوعی همراهی با غرب تفسیر می‌کردند. برای اولین بار آدامس توسط شرکت طوطی نشان در سال ۱۳۲۰ تولید و به بازار عرضه شد. مالک آن موسی کهن‌زاده از یهودیان ایران بود. طوطی نشان با تبلیغ سفید و خروس نشان توانست بازار خوبی را صنعت خوراکی ایران بدست بیاورد. یک دهه بعد کارخانه دیگری با نام تجاری طاووس نشان تاسیس شد.
آدامس‌های تولیدی این دو برند طعمشان فرق چندانی با همان جویدنی سنتی مردم یعنی سقز نداشت و تنها تفاوت آن‌ها در بافت آدامس بود، اما درباره معروف‌ترین برند تولید آدامس در ایران یعنی خروس نشان بیشتر بدانید: علی اصغر سعیدی مورخ اقتصاد در این بار می‌گوید: در سال ۱۳۱۴ شرکتی برای تولید سقز در محله جلیل آباد تهران تاسیس شد و آغاز به کار کرد تا سال ۱۳۱۶ شرکت سقزسازی ایران با برند تجاری خروس نشان وارد مرحله جدیدی از حیات خود شد و رسما اولین کارخانه آدامس سازی ایران شروع به کار کرد.
آدامس خروس نشان را فردی به نام پرویز بهره‌مند در کارخانه سقزسازی ایران در سرای معروف رشتی در بازار تهران تولید میکرد. زمان دقیقی از تاسیس کارخانه خروس نشان در دست نیست، ولی آنچه مسلم است اینکه این برند متعلق به خانواده محبوبی و شخص پرویز بهره‌مند است.
حالا چرا خروس‌نشان؟
دلیل انتخاب نام خروس نشان به احتمال زیاد ترکیبی از نام دو برند طوطی نشان و طاووس نشان در جهت زودتر معرفی آن به بازار بوده است. شاید هم شیوع خروس بازی و خروس داری در ایران دهه ۳۰ انتخاب این نام را تفسیر کرد. نشان هم برای معرفی این محصول در قالب یک برند تجاری انتخاب شده است. در سال ۱۳۳۵ آدامس خروس نشان اولین برند موفق در این صنعت معرفی و ماندگار شد. بازار آدامس تا سال ۱۳۴۰ در دست برند خروس نشان بوده است؛ و بدون رقیب یکه تاز بازار بود و بالاخره تولید آدامس از شیوه سنتی با نام سقر به تولید صنعتی و مدرن با نام تجاری خروس نشان رسما تغییر مسیر و شکل داد.
تغییر شکل تولید باعث اثرگذاری در مصرف کننده و شهرت این برند تازه ورود به صنعت خوراکی ایران شد. آگهی که پس از رونق خروس نشان مرتب از رادیو و تلویزیون پخش میشد این عنوان را داشت: آدامس خروس نشان، با طعم جدید، در بسته بندی جدید».
یکی دیگر از دلایل بی رقیب بودن آدامس خروس نشان در ایران این بود که دولت‌ها از دهه ۴۰ به بعد که تمایل به سرمایه گذاری در صنعت‌های مختلف با اقبال رو به رو شد، اجازه ورود به سرمایه گذار خارجی داده نمی‌شد، چون آدامس کالای ضروری به حساب نمی‌آمد. آدامس خروس نشان در بسته‌های ۴ و ۶ تایی با روکش سبزرنگ و عکس خروسی که با کاکل قرمزنگ و غبغب آویزان که از گوشه چشم نگاه میکرد و نوک تیزش از نیم رخ دیده میشد به بازار عرضه شد و طرح و بسته بندی که برای همیشه در یاد و خاطره مردم ایران حک شد.
برندی مثل کفش ملی با فیل معروفش، روغن شاه پسند، ویتانا و... از جمله برند‌هایی بودند که با طراحی شخصیت به شهرت رسیدند. درباره لوگوی آدامس خروس نشان هم یک خروس سیاه با روکش سبز در ذهن ایرانیان جای خود را باز کرد. برای تبلیغ خروس نشان در آگهی‌های روزنامه و مجلات از زنان اغواگر استفاده میشد که در فروش و قبضه بازار تاثیر بسزایی داشت.
خروس‌نشان چطور به شهرت رسید؟
کودکان یکی از مهمترین جامعه هدف برند خروس نشان بود که با نقاشی و تبلیغات محیطی با تصویر دختران خردسال اقدام به جذب طیفی گسترده‌ای از مخاطبان خود کرده بود. شعاری که در دهه ۴۰ و ۵۰ رونق بازار خروس نشان تاثیر بسازایی داشت و نام این برند بار دیگر در اذهان ایرانی هک کرد این بود: هر جا هستید آدامس خروس نشان بجوید، آدامس خروس نشان لذت زندگی است.
وقتی محمد نصیری در دسته خروس وزن قهرمان وزنه برداری جهان شده بود، ترکیبی از عکس محمد نصیری و آدام خروس نشان ترفند دیگری بود برای تبلیغ این برند با استفاده از یک سلبریتی ورزشی در آگهی بازرگانی دیگری که خاطره انگیز شد آدامس خروس نشان با جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین به دنیا معرفی شد.
یکی از لطیفه‌های مرسوم در بین مردم در دهه ۵۰ این بود که جوجه‌ای وارد مغازه‌ای شده و می‌گوید آدامسی میخوام که عکس بابام روی آن باشد! در ضرب المثل‌های اقتصادی هم ردپای خروس نشان قابل مشاهده است: مثال قیمت فلان کالا و گرانی آن اینگونه سنجیده میشد که همه چی گران شد، اما خروس نشان هم یه قران ماند و تغییر نکرد. اهدای قاشق و چنگال آلمانی با آرم خروس از طریق قرعه‌کشی ترفند دیگری بود که مدیران وقت خروس نشان برای قبضه بازار به کاربردند و بعد‌ها با قاشق و چنگال خروسی شهرت یافت.
ترکیب نعنا و میوه با اسانس آمریکایی دیگر محصول خروس نشان بود که مورد استقبال قرار گرفت و پرفروش شد. یکی از معروف‌ترین برند خروس نشان آدامس سکه‌ای بود که شبیه سکه‌های یک تومانی قدیمی بود و با روکش آلومینیومی و آدماس بادکنکی که بخشی از نوستالژی جوانان دهه ۵۰ و ۶۰ ایرانی است. میرزا آقا محبوبی مالک اصلی خروس نشان در سال ۱۳۴۷ درگذشت و پس از مرگش فرزندان او کارخانه را اداره می‌کردند. محل کارخانه در محله آذربایجان و چهارراه خوش فعلی واقع شده بود. آرام آرام رقیب جدیدی برای خروس نشان پیدا شد که موقعیت این برند را به خطر انداخت و آن رقیب کارخانه مینو و آدامس شیک بود.
سرنوشت تلخ یک برند خاطره انگیز
داستان سقوط خروس نشان به ورود آدامس شیک به بازار آغاز شد و علی خسروشاهی با راه اندازی خط تولید آدامس شیک در کارخانه مینو را کابوس خروس نشان را تحقق بخشید. آدامس شیک نصف قیمت خروس نشان بود و با کیفیتی بهتر به بازار عرضه شد. رقابت با خروس نشان برای شیک کار سختی بود، چون همچنان مردم آدامس را با نام تجاری آدامس خروس می‌شناختند و خریداری می‌کردند. شرکت مینو با ایده طرحی به نام آقای شیک به سرعت بازار از خروس نشان گرفت و برند اول صنعت تولید آدامس شد. خروس نشان در دهه ۶۰ افت کیفیت پیدا کرد و رسما در دهه ۷۰ در قالب طرح خصوصی سازی به قیمت ۱۱ میلیارد ریال واگذار و پرونده برند آدامس خروس نشان رسما مختومه شد.
۱۵۰ کارگر آن با تعطیلی کارخانه دست به اعتراض زدند؛ و در نهایت ملک خروس نشان به دانشگاه سوره در خیایان آزادی واگذار شد، در حالی هنوز طرح و نقش خروس سیاه با کاکل قرمز بر در و دیوار این مجموعه خودنمایی میکرد.
