گزارشی از مرگ‌های زودرس؛ چرا ایرانی‌ها زود می‌میرند؟
مخاطب 24- در حالی‌که طی چندماه گذشته وزیر بهداشت بار‌ها اعلام کرد که ایران در تمامی شاخص‌های سلامت رتبه برتر منطقه را دارد، رئیس دانشگاه علوم پزشکی در نشستی مدعی شده که «بخش زیادی از فوتی‌ها در ایران مربوط به شهروندانی است که به مرگ زودرس مرده‌اند و زیر ۷۰ سال سن دارند.»
براساس تعاریف ارائه شده، مرگ‌های ۵۰ تا ۷۰ سال در ردیف مرگ‌های زودرس و مرگ‌های زیر ۵۰ سال در طیف مرگ‌های بسیار زودرس، طبقه بندی می‌شوند. بر این اساس آخرین اطلاعات منتشر شده، بیش از ۴۷ درصد ایرانی‌ها به مرگ زودرس و بیش از ۲۲ درصد ایرانی‌ها در بازه مرگ‌های خیلی زودرس فوت می‌کنند. دیروز علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مرگ زیر ۷۰ سال را مرگ زودرس عنوان کرد و در این رابطه گفت: «مرگ‌های زودرس از مسائلی است که در پایتخت مطرح می‌شود.»
بی‌شک منظور او از پایتخت معضل استرس بالاتر از میانگین کشوری که شامل مردم پایتخت می‌شود، آلودگی هوا و… است. وی همچنین الگوی تغذیه نامناسب، فعالیت فیزیکی نامنظم، رفتار‌های ناسالم و اصلاح سبک زندگی را دلیل مرگ‌های زودرس دانست و در ادامه صحبت‌هایش به آماری مهم اشاره می‌کند: «بر اساس گزارش‌ها تا پایان سال گذشته در استان تهران ۵۲ درصد از شهروندان فعالیت فیزیکی کم داشتند که این عدد در کشور ۵۰ درصد است. می‌توان گفت از هر ۲ شهروند تهرانی یک نفر به دلیل کم تحرکی در معرض خطر است.»
گرچه این نخستین باری نبود که یک متخصص در مورد پایین آمدن سن مرگ‌های زودرس گزارش می‌دهد، پیش از این نیز حمید سوری، اپیدمیولوژیست هم با بیان این‌که «شاخص‌های سلامت در ایران به‌طور کلی نسبت به‌بسیاری از کشور‌های مدیترانه شرقی کمتر است» او به خبرآنلاین گفته بود: «نسبت مرگ‌های زودرس از شاخص‌های بسیار مهم در سنجش سلامت یک کشور به‌حساب می‌آید.
مرگ و میر زودرس بر حسب پتانسیل زنده ماندن در یک جمعیت اندازه‌گیری می‌شود. سال‌های از دست رفته زندگی (pyll) قبل از سن ۷۰ سالگی بر مرگ‌ومیر در میان گروه‌های سنی جوان‌تر تمرکز دارد. مقادیر pyll به‌شدت تحت تأثیر الگوی اپیدمیولوژی بیماری‌ها قرار می‌گیرند.» این در حالی است که طبق گزارش سال ۱۴۰۰ مرکز آمار ایران بیش از ۴۷ درصد مرگ‌های هموطنان زودرس است. اما براساس آمار‌های سال ۲۰۲۱ این نسبت در ژاپن ۱۵ درصد؛ در آلمان حدود ۲۰ درصد؛ در عربستان سعودی حدود ۲۳ درصد؛ در کره جنوبی ۳۱ درصد و در ترکیه ۳۸ درصد است. امید به زندگی در بدو تولد نیز که از شاخص‌های مهم سلامت است در ایران ۷۳.۹ سال؛ در ژاپن ۸۴.۸ سال، در آلمان ۸۶ سال، در عربستان ۷۶.۹ سال؛ در کره جنوبی ۸۳.۷ سال و در ترکیه ۷۶ سال است.»
با این حال سوری به عنوان اپیدمیولوژیست می‌گوید: «در بسیاری از زمینه‌های سلامت، هنوز هم چالش‌هایی در ایران وجود دارد. برای مثال، نرخ ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در ایران بسیار بالاست و از دیگر چالش‌ها می‌توان به عوارض پزشکی ناشی از مصرف مواد مخدر و افزایش نرخ ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و سرطان اشاره کرد.» در این میان به نظر می‌رسد نرخ مرگ و میر زودرس ناشی از قند و فشار خون بالا نقش غیرقابل انکاری در لیست مزبور دارد کمااینکه کوروش اعتماد، مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، از کاهش ۴۰۰ هزار مرگ زودرس با کنترل قندخون بالا و پرفشاری خون در کشور خبر داد.
بر اساس این گزارش در شش ماهه اول سال ۱۴۰۲ تعداد ۲۰۷ هزار و ۶۶۳ رویداد فوت به ثبت رسیده است که در این صورت با احتساب رقم ۴۷ درصدی اعلام شده به نظر می‌رسد حدود ۹۸ هزار فوتی بربازه مرگ و میر‌های زودرس بوده است. دکتر ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران، اما معتقد است که این آمار‌ها نمی‌تواند چندان مورد استناد باشد. وی در گفتگو با «آرمان امروز» تصریح می‌کند: مرگ‌های زودرس عوامل مختلفی دارند. براساس بررسی‌های انجام شده مهمترین عوامل فوت ایرانی ها؛ بیماری‌های قلبی، اضطراب بیش از حد در جامعه، آلودگی هوا بوده است.
ولی مسلما هر کدام از این عوامل به زیر شاخه‌های دیگری مرتبط است. مثلا اضطراب باعث بروز فشارخون و یا دیابت می‌شود. فشار‌های اقتصادی هم در این میان نقش مهمی در افزایش سکته‌های مغزی و قلبی دارد. این پزشک متخصص تصریح می‌کند: برای همین اگر می‌خواهیم به آمار فوتی‌های ما روندی کاهشی داشته باشد، باید دولت تلاش کند تا وضعیت زندگی مردم و شرایط زندگی آن‌ها بهبود پیدا کند. فشار‌های اقتصادی باید کاهش پیدا کند و عوامل مخرب زیست محیطی مانند آلودگی هوا نیز باید کمتر شود.
وی ضمن مثبت ارزیابی کردن اقدامات اخیر وزارت وزارت بهداشت نیز می‌گوید: غربالگری فشارخون و دیابت که چند صباحی است از سوی وزارت بهداشت آغاز شده حرکت مثبت و قابل تقدیری است چرا که الان بسیاری از شهروندان مبتلا به یکی از این دو بیماری هستند، ولی از آن اطلاعی ندارند؛ بنابراین این طرح می‌تواند باعث شود تا همه از وضعیت سلامت خود در این دو عرصه مطلع شوند و برای درمان آن اقدام کنند. موضوعی که می‌تواند باعث کاهش آمار مرگ و میر و بخصوص آمار‌های مرگ و میر‌های زودرس شود.
اما این آمار‌های اعلامی تا چه حد درست است؟ سوالی که خسرونیا در پاسخ به آن می‌گوید: درست است که شکی در افزایش روند مرگ و میر‌های زودرس نیست ولی، در عمل از آنجاییکه آرامستان‌های کشور آمار فوتی‌ها و سن آن‌ها را منتشر نمی‌کنند، اطلاع دقیقی از تعداد مرگ و میر‌های زودرس نداریم. گرچه همانطور که گفتم، این مساله نمی‌تواند دلیلی باشد برای انکار افزایش آمار فوتی‌های زودرس.
منبع: آرمان امروز
