جایگاه و ارکان اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا بی‌تردید یکی از مهمترین و منسجم‌ترین مجموعه‌های سیاسی، اقتصادی جهان معاصر است که در طول عمر پنجاه ساله خود بتدریج گام‌های بلندی در راستای همگرایی همه‌جانبه و فراگیر و گسترش قلمرو جغرافیایی خود برداشته است.

پدیده اتحادیه اروپایی را می‌توان «وحدت در عین کثرت» تعبیر نمود چرا که این مجموعه وحدت‌طلب و همگرا، در عین‌حال دارای گرایشات واگرایانه و گریز از مرکز بوده  و کلکسیونی متعدد، متنوع و متکثر در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به نمایش می‌گذارد. اتحادیه اروپایی بعنوان مهمترین الگوی همگرایی منطقه‌ای در جهان معاصر، در طول حیات نیم‌قرن اخیر خود تحت تأثیر جریانات و روند‌های مختلف قرار داشته که اجمالاً می‌توان آن‌ها را در سه سطح داخلی (سطح ملی و درون کشور‌های عضو)، منطقه‌ای (در سطح اروپا) و سطح بین‌المللی (سیستم جهانی) تقسیم‌بندی نمود. اتحادیه اروپای کنونی در واقع محصول و برآیند این سه نیرو و جریان می‌باشد؛ لذا برای درک و فهم موقعیت کنونی اتحادیه و ادراک و استنباط چشم‌انداز آینده روند همگرایی در اتحادیه اروپا و جایگاه آینده آن در نظام بین‌الملل در حال تکامل و تکوین؛ لازم است به مهمترین موانع و چالش‌های درونی و منطقه‌ای فراروی این اتحادیه و مهمترین روند‌ها و بازیگران مؤثر بر این اتحادیه (در سطح بین‌الملل) پرداخت. بر این اساس در این مقاله سعی شده تا به مهمترین چالش‌ها و مسائل این اتحادیه در بُعد داخلی و همچنین نقش و تأثیر آمریکا بر روند همگرایی و نسبت آن با اتحادیه اروپایی پرداخته شود تا تصویر دقیق‌تر و شفاف‌تری از موقعیت اتحادیه و چشم‌انداز فراروی آن در نظام بین‌الملل حاصل آید.

اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا یک اتحادیه اقتصادی سیاسی است که از ۲۸ کشور اروپایی تشکیل شده‌است. منشا اتحادیه اروپا به جامعه اقتصادی اروپا که در سال ۱۹۵۷ با توافقنامه رم بین ۶ کشور اروپایی شکل گرفت، باز می‌گردد. از آن تاریخ با اضافه شدن اعضای جدید، اتحادیه اروپا بزرگ‌تر شد. در سال ۱۹۹۳، توافق ماستریخت چارچوب قانونی کنونی اتحادیه را پایه گذاری کرد.

اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۹ واحد پول مشترکی به نام یورو را معرفی کرد که تاکنون در ۱۷ کشور جایگزین پول‌های ملی شده است. اتحادیه اروپا با ۵۰۰ میلیون شهروند ۳۱٪ تولید ناخالص داخلی سال ۲۰۰۷ در جهان را تولید کرده‌است. ۲۱ کشور از اعضای اتحادیه اروپا عضو ناتو هستند.

تاریخچه اتحادیه اروپا

بعد از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۴ مهمترین کشور‌های صنعتی جهان قراردادی به نام برتن ودز Bretton Woods System را به تصویب رساندند. طبق این قرارداد دلار آمریکا به عنوان پول اصلی جهان به رسمیت شناخته شد و به عنوان پشتوانه دلار آمریکا متعهد شد در ازای هر دلار مقدار معینی طلا تحویل دهد. نرخ تبدیل پول کشور‌های دیگر هم به نسبت معین وثابتی با دلار تنظیم شد. بعد از حدود ۲۰ سال به تدریج و عمدتأ به واسطه کسری بودجه داخلی و کسری تراز تجاری آمریکا که عمدتأ ناشی از هزینه‌های نظامی وبه ویژه جنگ کره وجنگ ویتنام بود، اعتماد ذخیره کنندگان دلار به آینده آن کم شد وشروع به برگرداندن دلار وتحویل گرفتن طلا کردند. این عمل موجب شد که حجم بزرگی از ذخائر طلای آمریکا از این کشور خارج شود و این کشور نتوانست ادامه این روند را تحمل کند. در سال ۱۹۷۱ ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا قرارداد برتون ودز را طبق حکمی ملغا اعلام کرد واز آن به بعد دلار قابل تعویض با طلا نیست. بعد از این رویداد قیمت طلا تا سال ۱۹۸۰ به ۸۵۰ دلار افزایش یافت ودلار هم به شدت ضعیف شد.


اروپائی‌ها در سال ۱۹۵۸ جامعه اقتصادی اروپا European Economic Community را تشکیل دادند. هدف از این اقدام ایجاد همکاری‌های اقتصادی ورفع دشمنی‌های سابق و آشتی بین کشور‌های اروپائی بود بود. پول ملی این کشور‌ها هم به نسبت ثابتی با یکدیگر و با دلار مبادله می‌شد ودلار هم با طلا تا۱۹۷۱ تثبیت شده بود.

به دنبال لغو قرار داد برتون ودز پول کشور‌ها نسبت به یکدیگر شناور شدند (نرخ تبدیل آن‌ها با یکدیگر قابل تغییر شد) و اروپائی‌ها خود در صدد برآمدند که نظمی به سیستم پولی خود بدهند و در جهت اجرای این هدف در سال ۱۹۷۹ سیستم پولی اروپا European Monetary System را ایجاد کردند.
سپس در سال ۱۹۸۷ جهت بهبود اقتصادی اروپا و برداشتن محدودیت‌های مرزی و نقل وانتقال راحت‌تر کالا ونیروی انسانی در سال ۱۹۸۷ کشور‌های اروپائی قرارداد اروپای واحد Single European Act را به تصویب رساندند.

پول یورو

به دنبال سقوط دیوار برلین واتحاد دو آلمان شرقی وغربی، در سال ۱۹۸۹ فرانسه به واسطه ملاحظات فراوان و از جمله سهیم کردن و وابسته کردن آلمان به سایر کشور‌های اروپائی و جلوگیری از پدید آمدن رقابت‌های زیان آور پیشنهاد پول مشترک اروپائی را مطرح وپیگیری کرد. سر انجام در سال ۱۹۹۱ دوازده کشور اروپائی قرارداد اتحادیه اروپا را که به قرار داد ماستریخت معروف است TREATY ON EUROPEAN UNION را به تصویب رساندند و در اول ژانویه ۱۹۹۹پول مشترک اروپا یعنی یورو غیر نقدی به جریان افتاد.

این یورو که توسط بانک‌ها معامله می‌شد از ترکیب نرخ ثابتی از پول ۱۲ کشور تشکیل دهنده آن به وجود آمد. یورو در ابتدا با نرخ ۱۷/۱ با دلارآمریکا شروع کرد وبه تدریج تا ۸۲/. در اکتبر ۲۰۰۰ سقوط کرد. در این موقع بنا به در خواست بانک مرکزی اروپا و موافقت و دخالت بانک‌های مرکزی آمریکا و ژاپن جلو سقوط بیشتر آن گرفته شد و به تدریج شروع به افزایش کرد تا اینکه در اول ژانویه ۲۰۰۲ نقدینگی یورو وارد بازار شد. از آن به بعد یورو نسبت به دلار و ین ژاپن و بقیه پول‌های عمده جهان شروع به تقویت بیشتر کرد و نسبت به دلار تا اوایل ژانویه ۲۰۰۵ به ۳۶/۱ افزایش یافت.

کشور‌های عضو اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا هم‌اکنون شامل ۲۸ کشور مستقل است که مجموعاً ایالت‌های عضو خوانده می‌شوند و عبارت‌اند از:
آلمان، اتریش، اسپانیا، استونی، اسلوواکی، اسلوونی، ایتالیا، ایرلند، بلژیک، بلغارستان، بریتانیا، جمهوری پرتغال، جمهوری چک، دانمارک، رومانی، سوئد، فرانسه، فنلاند، قبرس، کرواسی، لاتویا، لوکزامبورگ، لهستان، لیتوانی، مالت، مجارستان، هلند و یونان.

هم اکنون ۶ نامزد رسمی برای عضویت در اتحادیه درخواست کرده‌اند. ترکیه، ایسلند، مونتنگرو، صربستان، مقدونیه، گرجستان

خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا

بریتانیا طبق رفراندوم ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶ و با رای ۵۱٫۹ درصدی مردم، قرار است بعد از تأیید پارلمان شرایط خروج خود از اتحادیه را فراهم آورد. در حال حاضر بریتانیا در حال مذاکره با اتحادیه اروپا می‌باشد که شرایط خروجش را فراهم کند. بریتانیا طبق معاهده اتحادیه اروپا باید مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار برای خروج بدهد.

سیاست‌های اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا در حال حاضر بازار واحد مشترکی دارد که اتحادیه گمرکی، واحد پول –یورو- که تحت اداره بانک مرکزی اروپاست (تا کنون ۱۷ کشور از ۲۷ کشور عضو آن را پذیرفته‌اند، سیاست مشترک کشاورزی، سیاست مشترک تجارت و سیاست مشترک شیلات را شامل می‌شود.

سیاست مشترک خارجه و امنیت نیز به عنوان دومین ستون از سه ستون اتحادیه اروپا شکل گرفت. پیمان شنگن کنترل روادید را لغو کرد، ایست‌های گمرکی نیز در بسیاری از مرز‌های داخلی برداشته شد و امکان رفت و آمد شهروندان اتحادیه اروپا برای زندگی، مسافرت، کار و سرمایه گذاری بیشتر شد.

نهاد‌های اتحادیه اروپا

مهمترین نهاد‌های اتحادیه اروپا عبارتند از: شورای اتحادیه اروپا، کمیسیون اروپا، دادگاه اروپا، کنگره اروپا، شورای اروپا و بانک مرکزی اروپا. اصل و ابتدای پارلمان اروپا بر می‌گردد به دهه ۱۹۵۰ و معاهده‌های پایه گذاری، از سال ۱۹۷۹ اعضای این اتحادیه توسط نمایندگان کشور‌های عضور انتخاب می‌شوند. هر ۵ سال یکبار انتخابات برگزار می‌شود که شهروندان کشور‌های عضو اتحادیه اروپا می‌توانند در آن شرکت کرده، رای دهند.

فعالیت‌های اتحادیه اروپا

فعالیت‌های اتحادیه اروپا اکثر سیاست‌های عمومی را تحت پوشش قرار می‌دهد، از سیاست اقتصادی گرفته تا امور خارجه، دفاع، کشاورزی و تجارت. با این حال، گستره قدرت آن در حوزه‌های مختلف بسیار متفاوت است. در برخی حوزه‌ها اتحادیه مانند فدراسیون عمل می‌کند (برای مثال در مسائل پولی، کشاورزی، تجاری، محیط زیست و سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی) و در دیگر حوزه‌ها مانند یک سازمان بین‌المللی (برای مثال در امور خارجه).

پرچم اتحادیه اروپا

این پرچم که از سال 1986 تا امروز مورداستفاده قرارگرفته دارای پس‌زمینه‌ای آبی‌رنگ و دوازده ستاره طلایی به‌صورت دایره‌ای شکل است. تعداد ستاره‌ها ارتباطی به تعداد کشورهای آن ندارد و تعداد و محل استقرار آن‌ها روی پرچم صرفاً نشان‌دهنده اتحاد و کامل بودن این کشورها است. این پرچم نماد اتحادیه اروپا و شورای اروپا می‌باشد و کشورهای عضو از آن در کنار پرچم کشور خود استفاده می‌کنند.

تفاوت کشورهای عضو اتحادیه اروپا و کشورهای محدوده شینگن

اتحادیه اروپا، همان‌طور که قبلاً گفته شد یک اتحادیه بزرگ سیاسی و اقتصادی است که در سال 1957 شروع به کار کرده است اما توافقنامه شینگن، موافقت‌نامه‌ای بین 6 کشور اروپایی بوده که در سال 1985 منعقدشده و به‌تدریج کشورهای دیگر نیز به آن اضافه شدند. بر اساس توافقنامه شینگن کشورهای عضو امکان سفر و تردد اتباع خود، بین سایر کشورهای هم‌پیمان را بدون نیاز به روادید امکان‌پذیر کردند. در حال حاضر 26 کشور عضو شینگن هستند که البته کشورهای ایسلند و نروژ بااینکه عضویت در اتحادیه اروپا ندارند، اما جزو محدوده شینگن به‌حساب می‌آیند.

اصول و نحوه کار اتحادیه اروپا

دستورات و قوانین وضع شده توسط اتحادیه اروپا به چهار دسته اصلی تقسیم می شوند: قوانین، رهنمودها، احکام و توصیه ها

احکامی که از جانب اتحادیه اروپا صادر می شود دارای اولویت بیشتری نسبت به قوانین صادره از جانب هر کشور عضو دارد بنابراین، این احکام و قوانین قدرت اجرایی بیشتری دارند و هر یک از اعضا موظفند تا از دستورات اتحادیه پیروی کنند.
قوانین:
قوانین بالاترین نوع دستور هستند. قوانینی که از جانب اتحادیه اروپا تصویب می شود می بایست به همان شکل در کشورهای عضو اجرا گردند.

رهنمود:
دستور العملی است که بر اساس آن هر کشوری که عضو این اتحادیه است می تواند برای خود قانون وضع کند. رهنمود در واقع راهنمایی برای به تحقق رساندن و وضع قوانین داخلی هر کشور عضو است. صدور و اجرای رهنمود برای کشورها باعث ایجاد همگونی و یکسانی در کیفیت خدمات و کالاهای تولیدی و میزان امنیت در این کشورها است.

حکم:
احکام عموماً به صورت مکمل هایی برای قوانین و رهنمودهای صادر شده است و معمولاً برای یک یا چند کشور عضو صادر می شود.

توصیه:
توصیه ها عموماً کم قدرت ترین و ضعیف ترین دستورات اتحادیه اروپاست. از این رو کشورها اجباری در جهت پیروی از توصیه ها ندارند. هدف از صدور این توصیه ها یکپارچگی در عملکرد و رویه کشورهای عضو است.

اهمیت و تأثیرات اتحادیه اروپا

تأسیس این اتحادیه باعث صلح، آرامش و ثبات در اروپا شده است. صلح و آرامش در قاره سبز به حدی است که در سال ۲۰۱۲ میلادی، جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا اهدا شد. همکاری‌های وسیع کشور‌های عضو این اتحادیه باعث به وجود آمدن امکانات فراوانی می‌شوند.
اعضاء و شهروندان اتحادیه اروپا از چهار ویژگی مهم برخوردارند:

۱- ساکنین و شهروندان عضو اتحادیه می‌توانند آزادانه به دیگر کشور‌های عضو اتحادیه اروپا سفر کنند و در آنجا اقامت گزینند. آن‌ها در هر کدام از کشور‌های عضو اتحادیه مشغول به کار می‌شوند.
‌
می‌توانند بدون بازرسی‌های مرزی به دیگر کشور‌های عضو اتحادیه سفر کنند. این نواحی تردد آزاد در اروپا به نام شینگن نامگذاری شده است.

۲- شهروندان عضو اتحادیه در هر کشوری که سکونت دارند حق رأی انتخاب نماینده پارلمان اروپا را در همان کشور دارند. همچنین می‌توانند کاندید نمایندگی در پارلمان اروپا شده و نماینده کشورشان در پارلمان باشند. شهروندان می‌توانند در انتخابات محلی محل سکونت خود نیز شرکت کنند و یا کاندید شوند.

۳- چنانچه هر یک ار اتباع کشوری که عضو اتحادیه است به کشوری خارج از اتحادیه اروپا سفر کند و در آنجا نیاز به کمک داشته باشد سفارت آن کشور به آن‌ها کمک خواهد کرد، اما اگر کشور مورد نظر سفارتی در کشور مقصد که خارج از اتحادیه اروپاست نداشته باشد فرد می‌تواند به سفارت دیگر کشور‌های اتحادیه اروپا مراجعه کرده و درخواست کمک نماید.

۴- اگر یکی از مسئولین اداری اتحادیه اروپا در انجام امور مربوطه به اتباع اتحادیه اروپا کوتاهی کند این شخص می‌تواند از پارلمان اروپا درخواست رسیدگی کند. مبادلات کالا به کالا در اتحادیه اروپا عوارض گمرکی ندارند. صادرات و واردات در این حوزه به راحتی صورت می‌گیرد.

نکات قابل توجه
معادلات تجاری در اروپا به سادگی صورت می‌پذیرد. نیرو‌های نظامی کلیه کشور‌های عضو اتحادیه اروپا با یکدیگر همکاری دارند و در تعاملند بنابراین رسیدگی به جرائم بسیار آسانتر صورت می‌گیرد.

تمام ارگان‌های دولتی و آموزشی با یکدیگر در ارتباط بوده و همکاری دارند. دانشجویان قادرند جهت ادامه تحصیل در هر یک از کشور‌های دیگر اتحادیه اقدام نمایند.

مدارک تحصیلی و گواهینامه‌های هر یک از کشور‌ها در بقیه کشور‌های عضو اتحادیه اروپا نیز معتبر است. قوانین و مقررات یکپارچه و مشترک باعث ایجاد ثبات و امنیت بیشتری در اروپا شده و تلاش می‌شود.