از احضارِ پرستاران تا ضرب و شتمِ آن‌ها توسط همراهان

مخاطب 24- ماجرا از این قرار بود که یکی از سه پرستارِ بخش مرخصی می‌گیرد و چون بخش مراقبت‌های ویژه‌ی بیمارستان با کمبودِ پرستار مواجه بوده، دو پرستارِ دیگر نمی‌توانند به تمام بیماران آن‌طور که طبق وظایف‌‎شان است رسیدگی کنند و فردایِ آن روز بابتِ این کم‌کاری در یک هیأتِ ده نفره‌ی بازرسی، بازخواست می‌شوند.

بازخواستِ پرستاران البته فقط در این هیأت‌های بازرسی اتفاق نمی‌افتد؛ آن‌ها دایم در معرضِ بازخواستِ بیماران و همراهان‌شان قرار می‌گیرند که البته این بازخواست گاهی هم به ضرب و شتم پرستاران می‌انجامد! در این سال‌ها و البته روزهای اخیر؛ خبرهایی از ضرب و شتم پرستاران به گوش‌مان رسیده است.

یک نمونه که اتفاقا سروصدای بسیاری به پا کرد، مربوط به پرستارِ یاسوجی بود که از سویِ همراهِ بیمار با چاقو زخمی شد و آن‌طور که در خبرها آمد پرستار تا دمِ مرگ رفت و خوشبختانه زنده برگشت. کمی بعد از آن اتفاق، تصاویری از کتکِ خوردنِ یکی از پرستاران اورژانس بعد از رسیدنِ به محلِ مأموریت منتشر شد که اخبارِ دقیقی از زمان و مکانِ آن نداریم؛ اما آنطور که پرستارانِ پیش‌بیمارستانی می‌گویند دلیلش احتمالا دیر رسیدنِ اورژانس به محل حادثه بوده است.

پرستاران در معرض فشار و آزار

محمد شریفی مقدم، رئیس خانه پرستار، در موردِ اخباری که طی روزهای گذشته از درگیریِ همراهانِ بیمار با پرستاران منتشر شده می‌گوید: از بین کادر درمان، پرستاران بیشترین ارتباط را با بیماران و همراهانِ آن‌ها دارند و متأسفانه همراهانِ بیماران تمام کمبودهای بیمارستان را به پایِ آن‌ها می‌نویسند! شریفی مقدم ادامه می‌دهد: این پرستاران هستند که باید تاوانِ ضعفهای مدیریتی در بیمارستان و حتی ضعفِ عملکردِ وزارت بهداشت را بدهند. بخشی از این ضعف‌ها به تجهیزاتِ بیمارستان و عملکردِ سایر قسمت‌ها برمی‌گردد، بخشی دیگر اما مربوط به کمبودِ نیروی پرستار است که خب این کمبود روی عملکردِ پرستاران تأثیر می‌گذارد.

رئیس خانه پرستار می‌گوید: وقتی اورژانسِ یکی از بیمارستان‌های بزرگ به جای آنکه به یک پرستار ۴ بیمار بدهد، ۱۰ بیمار می‌دهد، آن پرستار حتی اگر تمام توانِ خود را هم به کار گیرد، باز هم نمی‌تواند آنطور که باید تمام نیازهای یک بیمار را برآورده کند. شریفی مقدم می‌افزاید: ما بارها گفته‌ایم که علی‌رغم تلاش پرستاران در بیمارستان‌ها، وقتی کمبودِ پرستار در بیمارستانی وجود داشته باشد، بیماران آن‌طور که باید خدمات ایمن و مناسب دریافت نمی‌کنند. متأسفانه در چنین شرایطی وزارت بهداشت و مجموعه‌ی دولت عزمی جدی برای جبرانِ کمبودِ پرستار در کشور ندارند و استخدام پرستاران – به نحوی که ما را به کفِ استانداردها برساند – جزو اولویتهای وزارت بهداشت نیست.

اهمیت تامین نیروی انسانی

رئیس خانه پرستار می‌گوید: همه جا نیروی انسانی اهمیتِ بسیاری دارد و منابع در ابتدا باید در جهتِ تأمین نیروی انسانی کافی صرف شود، اما در اینجا ما بدونِ توجه به این مهم، به سمت ساختِ بیمارستان‌های بزرگ با تجهیزاتی بالا می‌رویم بدونِ آنکه به فکرِ تأمین کادر درمان به خصوص تأمین پرستار باشیم؛ شاید چون سودِ بیشتری در این کار نهفته است.شریفی مقدم در موردِ کفِ استانداردِ تعداد پرستاران می‌گوید: به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت باید حداقل ۳ پرستار وجود داشته باشد که این کفِ استانداردِ بین‌المللی است.

این در حالی است که در کشور ما به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۱.۷ پرستار وجود دارد؛ یعنی ما حتی با این کف استاندارد هم فاصله داریم. این کمبود هم به پرستاران آسیب می‌زند و هم به بیماران، چراکه همانطور که گفتم خدماتی که باید به آن‌ها ارائه داده نمی‌شود. رئیس خانه پرستار می‌افزاید: وزارت بهداشت امسال از استخدام ۱۰ تا ۱۲ هزار پرستار خبر داده که این تعداد فقط نیروی بیمارستان‌های بزرگِ تازه ساخت مثلِ المهدی، حکیم و… را جبران می‌کند و کمبودِ کلی نیروی پرستار را جبران نمی‌کند. ضمن اینکه هرساله تعداد زیادی پرستار، به دلیلِ ترکِ کار یا مهاجرت و یا تغییر شغل از بیمارستان‌ها خارج می‌شوند و جای آن‌ها را کسی پُر نمی‌کند.

شریفی مقدم می‌گوید: در چنین وضعیتی برای آنکه کمبودِ نیروی پرستار را جبران کنند، پرستاران را مجبور به انجامِ کاری اضافه با حقوق بسیار ناچیز می‌کنند. یعنی از یک طرف، کارِ پرستاران به دلیلِ کمبود نیرو زیاد می‌شود و از طرفی دیگر حقوقشان به قدری پایین است که کفافِ هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد. پرستاران در این شرایط دائم در معرضِ خشونتِ فیزیکی و کلامی قرار می‌گیرند.

خشونت علیه پرستاران

رئیس خانه پرستار می‌‎گوید: اگرچه همه‌ی موارد را نمی‌شود ذیلِ این مسائل جا داد، اما واقعیت این است که بخشی از این خشونت‌های کلامی و فیزیکی به ناتوانی برای ارائه‌ی خدمات بر می‌گردد چرا که پرستاری که مجبورِ به انجامِ کارِ اضافه با حقوق ناچیز است و بیش از ظرفیتش از او کار می‌کشند، حتی اگر هم بخواهد نمی‌تواند آنطور که باید نیازِ بیماران را برآورده کند.

به گفته‌ی شریفی مقدم، متأسفانه مسئولان به جای حلِ ریشه‌ای مسائل، به سراغِ اقداماتِ سطحی می‌روند. مثلا بارها دیده‌ام در واکنش به اعتراض‌ها و تجمعات صنفیِ پرستاران، هیات تخلفات دانشگاه‌ها، تجمع‌کنندگان را احضار می‌کنند که این اتفاق در دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران بیش از دیگر دانشگاه‌ها می‌افتد. و یا در موردِ کم کاریِ پرستاران آن‌ها را برای بازخواست احضار می‌کنند بدونِ آنکه به دنبال حل مسئله‌ی کمبودِ نیرو باشند.

بحران اضافه کار اجباری

مساله اضافه کارِ اجباری با ساعتی ۱۶ تا ۲۰ هزار تومان؛ یکی از دلایلِ اعتراضِ پرستاران طی ماه‌های اخیر است. وزارت بهداشت طی دو سال اخیر از جذبِ نیروی رسمی سرباز زده و بیمارستانها برای تأمین نیرو مجبورند از نیروهای قراردادی و شرکتی استفاده کنند که به گفته‌ی محمد شریفی مقدم (دبیر کل خانه پرستار) بسیاری از تحصیل‌کردگانِ پرستاری به دلیلِ حقوقِ پایینِ این نوع قراردادها حاضر به کار نمی‌شوند. مجموع این شرایط سببِ کمبودِ نیروی پرستار شده و بیمارستانها با اضافه کارِ اجباری از ظرفیتِ نیروی موجود برای پر کردنِ خلاء خود سوءاستفاده می‌کنند.

شریفی مقدم در انتقاد از شدتِ کارِ پرستاران در بیمارستان‌ها گفت: پرستاری جزو مشاغل سخت است و محیطی که پرستاران در آن کار می‌کنند پُر استرس است. این افراد دائم با بیماران بدحال مواجه هستند و چون در صفِ اولِ ارائه‌‎ی خدمات و دردسترس هستند، بیماران و خانواده‌هایشان، همه‌ی کمبودها و ناکارآمدی‌ها را از آن‌ها می‌‍‌بینند.

وی ادامه داد: تعدادِ استانداردِ نیروها در ارائه‌ی خدماتِ صحیح بسیار مهم است. طبقِ استانداردهای حداقلی، به ازای هر هزار نفر، حداقل باید ۳ پرستار وجود داشته باشد که الان ۲ نفر است و ما هنوز به کف استاندارد هم نرسیده‌ایم.شریفی مقدم با تأکید بر اینکه از کادرِ پرستاری نباید بیش از میزانِ ظرفیتِ قانونی، کار گرفت، گفت: قانونگذار با در نظر گرفتنِ شرایطِ سختِ کار پرستاری، مواردی در قانون دیده تا ساعاتِ کار پرستار را به حداقل ممکن برساند. به طور مثال، شبکاری و تعطیل کاری ضریب یک و نیم می‌خورند و به تبع آن ساعات کار بسته به بخش و سنوات و سختی کار از ۴۴ ساعات به ۳۶ ساعت بسته به شاخص‌ها کاهش پیدا می‌کند. البته عملا با دادنِ اضافه‌کارِ اجباری به پرستاران این قانون بلااثر شده است.

فشار کار بیشتر بر روی پرستاران

دبیر کل خانه پرستار توضیح داد: در ایران به دلیلِ کمبودِ پرستار بیش از آنچه باید از آن‌ها در بیمارستان‌ها کار می‌خواهند و به اجبار برای پرستاران اضافه کار تعیین می‌کنند و این بی‌شک روی کارآمدی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. شریفی مقدم گفت: پرستاران بابتِ این وضعیت شاکی هستند. برخی از آن‌ها حتی اجازه‌ی استفاده از مرخصیِ قانونی خود را هم ندارند در حالیکه قوانین به گونه‌ای نوشته شده که پرستاران مدت کمتری در فضای بیمارستان بمانند.

از طرفی در حالیکه آن‌ها مجبور به انجام کارِ اضافی هستند، گاهی حتی کمتر از ساعات اضافه کار خود حقوق می‌گیرند. پرستارانی داریم که ۱۰۰ ساعت کار می‌کنند و حقوق ۸۰ ساعت را می‌گیرند. ضمن اینکه نرخِ این ساعات بسیار پایین است؛ مثلا در بیمارستان‌های دولتی بین ۱۶ تا ۲۰ هزار تومان پرداخت می‌کنند که این رقم برای کارِ سختِ پرستاری بسیار کم است و حتی کارگرِ ساده هم با چنین مبلغی کار نمی‌‎کند. همچنین گاهی ۵ - ۶ ماه طول می‌کشد تا رقم اضافه‌کاری پرداخت شود.

شریفی مقدم گفت: بیمارستان‌ها کمبود نیروی پرستار را با نیروهای شرکتی جبران می‌کنند که همین نیروی شرکتی هم به سختی جور می‌شود. مشخص است کمتر کسی حاضر است با حداقل حقوق، کارِ سختِ پرستاری را انجام دهد و در محیطِ بیمارستان ساعت‌ها سر کند. این درحالی است که تحصیلکردگانِ پرستاری ما بسیار هستند اما ترجیح می‌دهند در خانه بمانند.

او گفت: به طور کلی از طرفی با کمبودِ نیروی پرستار مواجه‌ایم و از طرفی دیگر استخدام انجام نمی‌شود و پرستارانی که مشغول به کار هستند هم مجبور به کار اضافی با حقوق ناچیز هستند. در یک چرخه‌ی معیوب گیر افتاده‌ایم که نتیجه‌ی سیاستهای غلط است. متاسفانه گروهی در نظام سلامت کار را به دست گرفته‌اند که تبعاتِ سیاستهای آن‌ها دامن گیرِ همه می‌شود.