مخاطب 24- هرچند مسئولان نهادها و سازمان‌های دولتی و رسمی از افزایش تعداد ورودی گردشگران داخلی و خارجی به تبریز خبر می‌دهند و بر روند رشد روز افزون آن تاکید دارند، اما تحقیقات علمی و میدانی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی خلاف این امر را ثابت کرده و از کاهش میزان استقبال گردشگری برای سفر به تبریز خبر می‌دهند.
نزدیکی به اروپا و قفقاز جنوبی، هم مرز بودن با چند کشور خارجی، برخورداری از ابنیه‌ها و اماکن تاریخی و فرهنگی، واحدهای متنوع پذیرایی، برخورداری از انواع غذاهای سنتی، طبیعت بکر و داشتن زیرساخت‌های لازم از جمله امکانات و عوامل لازم برای توسعه گردشگری شهری در تبریز است که بنا به اعتراف کارشناسان طی چند سال اخیر از این مزایا غفلت شده است.
بدون تردید رسالت تمام نهادهای اجرایی، خدماتی در بخش دولتی، غیردولتی و عمومی برای رونق بخشی به گردشگری تبریز بسیار سنگین و خطیر است اما توسعه در این صنعت پردرآمد می تواند منجر به رونق کسب و کار و فعالیت های اقتصادی در منطقه شده و باری از دوش دولت در حوزه های معیشتی بردارد.
استاد دانشگاه و فعال حوزه گردشگری نبود امکان اقامتی قابل رقابت در مقیاس های جهانی و استانداردهای روز را یکی از نقاط ضعف های مهم صنعت گردشگری تبریز برشمرد و گفت: مقایسه ای بین چند شهر خارجی نزدیک تبریز که در صنعت گردشگری پیشتاز هستند مثل استانبول و باکو موید این مطلب است که در ایجاد زیرساخت های لازم کوتاهی های بسیاری شده است که برای جبران آنها باید ماه ها و بلکه سال ها تلاش شود.
ابوالفضل قنبری اظهار کرد: مهمانپذیرهای فعال در تبریز ۳۰ باب شامل ۵۶۱ اتاق با یکهزار و ۵۱۸ تخت، و ۴۵ باب هتل و هتل آپارتمان با پنج هزار و ۲۱ تخت است، در حالی که حدود ۹۰۰ هتل با ۵۶ هزار و ۵۰۰ اتاق در استانبول وجود دارد که تفاوت های بسیار فاحش را در این زمینه شاهدیم.
او ادامه داد: با چنین شرایطی حتی اگر زمینه ها و بسترهای لازم و کافی هم برای دعوت از گردشگران خارجی برای تبریز ایجاد شود، جایی برای پذیرش آنها نداریم و اگر تنها چند درصد بیش از ظرفیت هتل ها در تبریز مسافر بیاید، ارکان اقتصاد گردشگری این کلانشهر دچار مشکل خواهد شد.
قنبری با اشاره به اینکه فرودگاه استانبول سالانه به بیش از ۶۴ میلیون مسافر خدمات‌رسانی کرده و پر رفت و آمدترین فرودگاه اروپا و هفتمین فرودگاه بزرگ جهان است، ادامه داد: آیا تبریز که یکی از شهرهای بزرگ نزدیک این شهر جهانی است، خود را برای رقابت حتی در سطوح پایین با استانبول آماده کرده است؟ و اصلا" چنین باوری در بین مردم و مسئولان صنعت گردشگری وجود دارد؟
او به آمارهای سال ۲۰۱۹ مجمع جهانی اقتصاد اشاره و اضافه کرد: در این آمار که آماده‌ترین کشورها برای جذب توریست خارجی با بررسی ۹۰ شاخص بین ۱۴۰ کشور از جمله ایران را بررسی کرده است، اسپانیا رتبه اول و فرانسه و آلمان دوم و سوم هستند.
قنبری ادامه داد: در این فهرست ایران نیز رتبه ۸۹ را به دست آورده است، در حالی که کشورهای امارات و قطر که تا ۲ دهه قبل جایی در صنعت گردشگری نداشتند رتبه های ۳۳ و ۵۱ آماده‌ترین کشورها برای جذب توریست خارجی را کسب کرده اند و در این میان تبریز چه جایگاهی دارد؟ باید مسئولان امر پاسخ دهند.
او با تاکید بر اینکه توسعه صنعت گردشگری نیازمند تامین زیرساخت های بسیار جزئی است، رتبه ایران را در زیرساخت‌های حمل و نقل زمینی ۷۹، سلامت و بهداشت ۸۹ و محیط کسب و کار ۱۲۱ اعلام و اضافه کرد: چنین آماری خود گویای بسیاری از واقعیات است که جایگاه تبریز نیز در آن خلاصه می شود.
قنبری گفت: بر اساس آخرین آمارهای جهانی ایران دارای رتبه ۱۰۸ دنیا در زیرساخت های گردشگری است و تنها نکته مثبت ایران در بحث اقتصاد گردشگری و رقابت‌پذیری قیمتی به دلیل پایین بودن ارزش پول است که رتبه یک را در این خصوص دارد و باید از این مزیت نسبی به بهترین شکل ممکن بهره برداری شود.
به گفته او ایران جزو ۱۰ کشور اول جهان از نظر جاذبه های گردشگری و پنج کشور اول جهان از نظر جاذبه‌های طبیعی است که با توجه به آثار و ابنیه های مختلف تاریخی موجود در تبریز، این شهر باید از چنین امکاناتی به بهترین شکل ممکن استفاده کند.
این استاد دانشگاه، تاسیس هنرستان‌های فنی گردشگری و آموزش چند زبان به دانش‌آموزان را به منظور توسعه گردشگری در کشور پیشنهاد داد و اظهار کرد: چنین مدارسی از سال ها قبل در ترکیه ایجاد شده است که نقش بسیار مهم و محوری در توسعه صنعت گردشگری و افزایش درآمدهای این کشور داشته است.
قنبری با بیان اینکه برای توسعه گردشگری باید چرخش و گردش آزاد اطلاعات داشته باشیم و تصمیم‌گیرها باید نوع نگرش خود را در بسیاری از مسائل تغییر بدهند، یادآور شد: ما باید تعامل خود را با کشورهای همجوار افزایش دهیم و همچنین با تجهیز زیرساخت‌ها به عنوان یکی از فاکتورهای اصلی توسعه گردشگری شرایط را مساعدتر کنیم.
او افزود: کشورمان از نظر کمی و کیفی در زمینه زیرساخت‌ها و توزیع متقارن امکانات گردشگری با مشکل مواجه است در حالی که رابطه معنی‌داری بین زیرساخت‌های گردشگری و توسعه یافتگی شهرستان‌ها وجود دارد و برای جبران این کاستی ها باید تلاش های وافری به انجام برسد.
این استاد دانشگاه، تاسیس هنرستان‌های فنی گردشگری و آموزش چند زبان به دانش‌آموزان را به منظور توسعه گردشگری در کشور پیشنهاد داد و اظهار کرد: چنین مدارسی از سال ها قبل در ترکیه ایجاد شده است که نقش بسیار مهم و محوری در توسعه صنعت گردشگری و افزایش درآمدهای این کشور داشته است.
قنبری افزود: باید توجه داشت به رغم افزایش تورم چندین ساله در کشور ترکیه به دلیل برخورداری از زیرساخت های قوی توانسته است به پیشرفت‌های خیره کننده در حوزه گردشگری برسد که یکی از دلایل آن نیز تبلیغ گردشگری در کشورهایی است که گردشگر کمتری به ترکیه می‌آیند.
او ابراز امیدواری کرد مسئولان ارشد ملی و استانی از ظرفیت ها و امکانات موجود تبریز به عنوان یک شهر جهانی با تاریخ و تمدن خاص، برای توسعه صنعت گردشگری استفاده کرده و بسترهای لازم را برای رشد تدریجی ورودی گردشگران خارجی به این شهر فراهم سازند.
یکی دیگر از استادان دانشگاه تبریز با اشاره به اینکه از ظرفیت های کنونی تبریز برای جذب گردشگران داخلی و خارجی غفلت شده است، بر توجه به طبیعت‌گردی در بحث گردشگری این کهن شهر تاکید و اضافه کرد: طبیعت‌گردی شکلی از گردشگری با هدف لذت بردن از نواحی طبیعی و بکر بر مبنای منابع طبیعت پایه است که به سه نوع مبتنی بر ویژگی‌های زمین شناسی، اکوتوریسم مبتنی بر حفظ ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی و نیز گردشگری حیات وحش تقسیم می‌شود.
داوود مختاری افزود: اهمیت موضوع طبیعت‌گردی به قدری زیاد است که سازمان‌هایی چون سازمان ملل متحد و یونسکو اقدام به شناسایی ذخیره گاه‌های طبیعی و ژئوپارک‌ها در صنعت گردشگری دنیا کرده و آذربایجان شرقی نیز حرف‌هایی برای گفتن در این زمینه دارد که متاسفانه تاکنون چیز خاصی در این رابطه مشاهده نشده است.
او با اشاره به اینکه اکنون تعداد ۱۹۵ ژئوپارک در دنیا و سه مورد در کشورمان از جمله ژئوپارک ارس وجود دارد که بستری بسیار قوی برای توسعه گردشگری به شمار می رود، ادامه داد: در ژئوپارک ارس صدها مورد ناشناخته دیگر داریم که باید توسط نهادهای علمی، اجرایی و مدیریتی دنبال آنها بود.
مختاری طبیعت‌گردی را جزو علایق نسل جدید دانست و افزود: سه مولفه شامل تنوع زیست شناختی، زمین شناختی و فرهنگی زیرساخت های اصلی طبیعت‌گردی هستند که جاذبه‌هایی چون آسیاب خرابه، دریاچه ارومیه، کوه میشو، جنگل‌های قره داغ، روستاهای بی نظیر، قلل آتش نشانی، گردنه‌های تبریز و آذربایجان هر یک کلکسیونی از گنجینه‌های طبیعی استان هستند.
به گفته او ویژگی‌های تبریز در عرصه ژئوتوریسم شهری بسیار بالاست و ابنیه و مناطقی چون میدان ساعت، چهارراه آبرسان، اولین منبع آب و قنات‌های دانشگاه تبریز از جمله ژئوتوریسم شهری تبریز هستند که متاسفانه ما از آنها غافل هستیم.
او شناسایی ژئوسایت‌های جدید، معرفی مسیرهای ژئوتوریستی و درگیر کردن جوامع محلی را از جمله مولفه‌های طرح‌های توسعه طبیعت‌گردی عنوان کرد.
عضو هیات علمی دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز و پژوهشگر حوزه گردشگری نیز در گفت و گو با ایرنا، مزیت های گردشگری تبریز را تاکنون ناشناخته برای توزیست های خارجی و حتی داخلی بیان کرد و یادآور شد: تحقیقات نشان می دهد تبریز در اولویت آخر گردشگران به خصوص در حوزه خارجی برای مقصد گردشگری اعلام شده است.
رحیم حیدری اظهار کرد: اینکه کهن شهر تبریز با برخورداری از انواع ظرفیت های مهم، موثر و منحصر به فرد گردشگری پس از شهرهای تهران، مشهد، اصفهان و شیراز در اولویت بعدی گردشگران خارجی ورودی به کشور و استان قرار داشته باشد، نشان دهنده کم کاری های صورت گرفته در معرفی این منطقه در داخل و خارج است.
تحقیقات نشان می دهد که تبریز فاصله زیادی با شخصیت گردشگری در مقایسه با شهرهای همتراز به لحاظ برخورداری از اماکن و ابنیه های تاریخی و تمدنی و گردشگری دارد و این فاصله باید با ارایه راهکارهای علمی و عملی پر شود.
او شناخت از مقصد را یکی از مهمترین عناصر تعیین شهر و منطقه گردشگری برای سفر بیان و اضافه کرد: تحقیقات نشان می دهد که تبریز فاصله زیادی با شخصیت گردشگری در مقایسه با شهرهای همتراز به لحاظ برخورداری از اماکن و ابنیه های تاریخی و تمدنی و گردشگری دارد و این فاصله باید با ارایه راهکارهای علمی و عملی پر شود.
حیدری هنر، صنایع دستی، ادبیات، موسیقی، زیرساخت ها، نحوه و نوع میزبانی را از جمله دلایل گردشگران خارجی برای سفر به شهرهای ایران عنوان شده است که قرار گرفتن تبریز در رتبه آخر این نظرسنجی جای تامل بسیار دارد، در حالی که این شهر تاریخی در تمام موارد مزبور یک سر و گردن از شهرهای گردشگرپذیر کشور بالاتر است.
به گفته او تهران به تنهایی یک چهارم درآمدهای گردشگری کشور را به خود اختصاص داده و شهرهای مشهد، اصفهان و شیراز در رده های بعدی قرار دارند، که این موضوع به وضوح نشان می دهد متاسفانه صنعت گردشگری در کشور ما نه تنها نتوانسته به رفع نابرابری ناحیه‌ای کمک کند بلکه به آن دامن زده است که این موضوع ناشی از الگوی سفر است.
حیدری با اشاره به اینکه ویژگی‌هایی چون هنر، معماری، صنایع دستی، ادبیات و موسیقی از جمله ویژگی‌های مشترک سازنده مقصد سفر به تبریز و سایر مقاصد همسان همچون اصفهان و شیراز است، یادآور شد: کهن شهر تبریز در تمام این عناصر غنی‌تر است اما در۲ موضوع زیرساخت‌ها و نحوه میزبانی، شخصیت مقصد گردشگری اصفهان و شیراز برتر و بهتر از تبریز است.
او مرکزیت نداشتن، اثرات منفی فصلی بودن، بازار اقتصادی سنتی و میزبانی به معنی اخص فقدان آموزش عمومی را از جمله چالش‌های مقصد گردشگری نبودن تبریز بیان کرد و ادامه داد: در تحقیق انجام شده ۸۶ درصد پرسش شوندگان تبریز را اولویت آخر خود برای سفر اعلام کرده اند که با این شرایط رقابت این شهر با شهرهای همتراز در حال از دست رفتن است.
حیدری یکی از مزیت های مهم تبریز برای توسعه گردشگری را حوزه سلامت و پزشکی دانست و با ابراز تاسف از اینکه این مزیت در سال های اخیر به دلیل برخی اقدامات ناشیانه به طور کلی از دست رفته است، گفت: در این زمینه تا چند سال قبل تبریز همراه با شیراز جزو مقصد گردشگری پزشکی داخلی و خارجی بودند که شیراز توانسته این ویژگی را به راحتی حفظ و آن را رشد دهد اما تبریز به راحتی این ویژگی را از دست داد، زیرا دیدگاه گردشگران نسبت به شخصیت مقصد تبریز برای مدیران و مسئولان استانی مهم نبود.
او یادآور شد: بررسی های علمی نشان می دهد بیش از ۵۳ درصد گردشگران از طریق مسافران قبلی با مقصد آشنا می‌شوند و اگر دیدگاه توریست‌هایی که از تبریز بازدید می‌کنند، منفی باشد بالغ بر ۶۴ درصد بازار آینده صنعت گردشگری ایران توسط آذربایجان شرقی از دست می رود.
این استاد دانشگاه موقعیت ممتاز در بازار خارجی، شرایط ویژه بین‌المللی در صنایع دستی، برتری و غنای مولفه‌های سازنده شخصیت در مقایسه با مقصد همسان، بازاریابی دیجیتال و تاسیس نهادهای تخصصی علمی، صنفی و سازمانی ملی و بین المللی را از فرصت‌های توسعه و بازاریابی منحصر به گردشگری تبریز عنوان کرد و گفت: با چند ساعت رانندگی از تبریز می‌توان به چند کشور مطرح منطقه سفر کرد که این ظرفیت هنوز مغفول مانده است.
حیدری با بیان اینکه گردشگری به عنوان یک صنعت و خدمات پردرآمد ویژگی‌هایی دارد که هیچ یک از صنایع دیگر آن خصوصیات را ندارند و بسیاری از کشورها از آن به عنوان گذرنامه توسعه یاد می‌کنند، جایگزین ناپذیری سفر، صادرات نامرئی، نرخ تولید شغل، صنعت صلح، بزرگترین صنعت دنیا، صنعت حامی فقرا را از برجستگی‌های اقتصادی این صنعت عنوان کرد.
