یک‌سوم خاک مرغوب جهان از بین رفته است

مخاطب24:ایرج حشمتی به مناسبت روز جهانی خاک با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری اظهار کرد: یکی از کار‌های جدی در حفاظت از محیط زیست حفاظت از دو ثروت عظیم و ذخیره حیاتی ملت‌ها یعنی «آب» و «خاک» و پرهیز از برخورد مسرفانه با آن‌ها است. هر ساله سازمان خوار و بار کشاورزی ملل متحد (FAO) در روز ۵ دسامبر (۱۴ آذرماه) بزرگداشت روز جهانی خاک را برگزار می‌کند و شعار سال ۲۰۲۳ میلادی «Soil and Water: a source of life»، «خاک و آب منشاء زندگی» است.

وی افزود: در همین خصوص پیام‌های کلیدی از طرف سازمان خوار و بار کشاورزی ملل متحد (FAO)  برای تبیین اهمیت حفاظت و مدیریت یکپارچه منابع آب و خاک با لحاظ موضوعات تغییر اقلیم، اهمیت حفاظت تنوع زیستی خاک و جلوگیری از تخریب، فرسایش و آلودگی آن ارائه شده است.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: از جمله پیام‌های کلیدی این روز این است که خاک و آب منابع ضروری برای حفظ حیات روی زمین‌اند، خاک و آب منابع به هم پیوسته‌ای هستند که نیاز به مدیریت یکپارچه دارند، شیوه‌های نامناسب مدیریت خاک و آب بر فرسایش خاک، تنوع زیستی خاک، حاصل‌خیزی خاک و کیفیت و کمیت آب تأثیر می‌گذارد و  حفاظت از خاک و آب به کاهش و سازگاری با تغییرات اقلیم کمک می‌کند.

چرا و چگونه از خاک محافظت کنیم؟

حشمتی ادامه داد: در همین راستا مقرر است در کشور ما، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط بزرگداشت روز جهانی خاک را در ۱۴ آذر ماه سال جاری در وزارت جهاد کشاورزی برگزاری کنند و با تأسی از اندیشه‌های محیط زیستی مقام معظم رهبری جهت فرهنگ سازی حفظ منابع آب و خاک کشور، هفته خـــاک را گرامی دارند.

وی بیان کرد: از مهمترین اهداف این رویداد فرهنگ‌سازی و مشارکت مردمی در راستای حفاظت از خاک و آب به عنوان منبع تامین کننده امنیت غذایی و سلامت جامعه است. به همین دلیل مقرر است مسابقه هنری شامل عکاسی، فیلم کوتاه ۱۰۰ ثانیه‌ای، طراحی و نقاشی، انشا (ویژه سنین ۱۷ تا ۱۳ سال) و صنایع دستی نیز برگزار شود.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست  بیان کرد: خاک و آب، پایه و اساس تولید غذا و خدمات اکوسیستمی بوده و رفاه انسان را فراهم می‌کنند و با شناخت نقش ارزشمند آنها، ما می‌توانیم اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای محافظت از این منابع برای نسل‌های آینده انجام دهیم. سیستم‌های کشاورزی دیم ۷۰ درصد از آب شیرین جهان را برداشت می‌کنند و ۸۰ درصد از زمین‌های زراعی را تشکیل می‌دهند که در ۶۰ درصد تولید جهانی غذا نقش دارند.  این سیستم‌ها به شدت به شیوه‌های موثر مدیریت رطوبت خاک متکی هستند.

وی در خصوص اهمیت خاک توضیح داد: خاک دارای خدمات اکوسیستمی متنوع نظیر تامین غذا، فیبر، سوخت، حمایت از میراث فرهنگی، تامین مصالح ساختمانی، منبع دارویی و منابع ژنتیک، زیستگاه موجودات زنده، جایگاه چرخه عناصر غذایی تنظیم سیلاب‌ها، تنظیم آب و هوا، ترسیب کربن  و تصفیه آب و کاهش آلاینده‌های خاک است. خاک بیش از ۲۵ درصد کل تنوع زیستی زمین را در خود جای داده و از زندگی در خشکی و کل زمین پشتیبانی می‌کند. بیش از ۹۰ درصد موجودات زنده در خاک زندگی کرده و یا بخشی از زندگی خود را در خاک سپری می‌کنند.

حشمتی اضافه کرد: حفاظت از خاک با افزایش ذخایر کربن موجود در خاک و مبارزه با تغییرات آب و هوایی نقش مهمی دارد. علاوه بر برگ و ساقه، ریشه‌های زیرزمین نیز کربنی را که توسط گیاهان در هنگام فتوسنتز ثابت می‌ماند، ذخیره می‌کنند. هنگامی که گیاه می‌میرد کربن موجود در ریشه به خاک اضافه می‌شود و می‌تواند قرن‌ها در آن‌جا بماند. مقدار کربن در هر سال افزایش می‌یابد، اما بدون پوشش گیاهی ذخیره کربن خاک کاهش می‌یابد، زیرا مقداری از آن به تدریج تجزیه شده و باعث انتشار دی‌اکسید کربن در جو می‌شود.

وی بیان کرد: طبق یک مطالعات انجام شده، خاک‌ها و بستر‌های سطحی برگ‌ها و شاخه‌های مرده نیز می‌توانند دو یا سه برابر کربن را ذخیره کنند. علاوه بر نقش و خدمات اکوسیستمی خاک، توجه به آمار‌های جهانی، اهمیت حفاظت از خاک دو چندان مشخص می‌شود، تاکنون یک سوم از خاک‌های جهان تخریب شده‌اند و چنانچه این روند تا سال ۲۰۵۰ ادامه یابد، سرانه جهانی زمین قابل کشت و زراعت، تا یک چهارم میزان آن در سال ۱۹۶۰ تقلیل خواهد یافت.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به بیش از ۹ میلیارد خواهد رسید و این میزان به معنای دو میلیارد افزایش جمعیت بیش از جمعیت فعلی جهان است. در این صورت لازم است تولید مواد غذایی به میزان ۶۰ درصد افزایش یابد، تا بتواند پاسخ گوی جمعیتی باشد که خواستار تغذیه‌ای به مراتب بهتر از امروز هستند.
حشمتی افزود: حفاظت و مدیریت یکپارچه خاک و آب، ظرفیت زمین را برای مقاومت در برابر حوادث شدید آب و هوایی مانند خشکسالی، سیل و طوفان‌های شن و گرد و غبار بهبود می‌بخشد. شیوه‌های مدیریت یکپارچه خاک و آب، خدمات ضروری اکوسیستم، حمایت از حیات روی زمین و افزایش انعطاف‌پذیری اکوسیستم را ارائه می‌دهد که در همین خصوص دولت سیزدهم خط‌مشی‌های مدیریت، حفاظت و بهره‌‏برداری پایدار از خاک کشور را با رویکرد مدیریت یکپارچه آب و خاک ابلاغ کرد.

وی ادامه داد: از مهمترین اقدامات شاخص سازمان در راستای حفاظت و مدیریت یکپارچه خاک و آب با رویکرد هوشمند سازی و استفاده از فناوری‌های نوین در حفظ منابع آب و خاک با هدف تسریع در دستیابی به پیشرفت پایدار می‌توان به راه‌اندازی سامانه جامع حفاظت محیط زیست و رصد و پایش آلودگی منابع آب و خاک در راستای قانون حفاظت از خاک و آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب (ماده ۴۶ قانون توزیع عادلانه آب) اشاره کرد که پایش و خوداظهاری تمامی صنایع در این سامانه ثبت و مورد رصد و ارزیابی قرار می‌گیرند.

معاون محیط زیست انسانی افزود: از ابتدای سال جاری تا پایان نیمه اول سال در مجموع تعداد ۲۳۴۹۳ واحد تولیدی ـ صنعتی، خدماتی و درمانی به‌صورت مستمر مورد پایش و خوداظهاری قرار گرفته است. در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۲ نظارت بر انجام خوداظهاری پایش (بخش شیمی آب و پساب)، ۳۶۳۰ مورد بوده و ۶۹۷ مورد پایش خاک توسط آزمایشگاه‌های معتمد و ادارات کل انجام شده است.

حشمتی ادامه داد:  از اقدامات اجرایی مقابله با پدیده گردوغبار در قالب شش سرفصل عملیاتی برای سازمان حفاظت محیط زیست می‌توان به حفاظت، احیاء و خرید حقوق عرفی در مناطق غبارخیز، مالچ‌پاشی توام با نهالکاری با استفاده از مالچ پلیمری سازگار با محیط زیست، لایروبی، ساماندهی و اصلاح انهار برای هدایت آب به کانون‌های غبارخیز، مراقبت، نگهداری و آبیاری، مدیریت رواناب‌ها همراه بذرکاری در مناطق با پتانسیل غبارخیزی، تعمیر و تامین تجهیزات ایستگاه‌های موجود گردوغبار، جمعاً در گستره ۱۳۵ هزار و ۶۰۶ هکتار، ۱۳ هزار و ۷۰۰ مترمکعب و ۳۲ ایستگاه پایش در سطح ۲۸ استان و با اعتباری بالغ بر ۲۰۵ هزار و ۳۷۰ میلیون ریال اشاره کرد.

وی بیان کرد: از سیاستگذاری‌های مهم در راستای پیشگیری و کنترل آلودگی خاک، ورود و استفاده از حدود مجاز آلودگی خاک و آلاینده­‌های ورودی به آن برای کاربری‌های مختلف خاک، در معیار‌های تعیین سطح آلایندگی واحد‌های تولیدی صنعتی، معدنی و خدماتی آلاینده وفق ماده (۲۷) قانون مالیات بر ارزش افزوده (عوارض سبز، مصوب ۱۴۰۰)  است.

وی افزود: علاوه بر این برنامه‌ها، در راستای دستیابی به پیشرفت پایدار دانش بنیان و به منظور حمایت از فعالان و بنگاه‌های اقتصادی، صندوق ملی محیط زیست نیز انواع طرح‌های دانش بنیان در زمینه فناوری‌های نوین بازچرخانی آب، مدیریت پسماند، انرژی‌های نو و ... را در چارچوب ضوابط و مقررات مربوطه مورد بررسی و حمایت مالی قرار داده و با نظارت بر تحقق اجرای آن‌ها، تحقق اهداف کلان محیط زیست کشور را دنبال می‌کند.

معاون محیط زیست انسانی ادامه داد: دولت مردمی و انقلابی سیزدهم به پیروی از فرمایشات مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهور همواره موضوعات محیط زیستی را در راس برنامه‌های توسعه کشور قرار داده که از اقدامات مهم در این خصوص می‌توان به برگزاری کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار در تهران اشاره کرد که انشالله ثمرات بسیار خوبی برای کشور خواهد داشت.

حشمتی در پایان خاطرنشان کرد: با درک عمیق قدر و منزلت منابع خاک و آب کشور و لزوم حفظ و حراست از این سرمایه خدادادی برای بهره‌برداری پایدار و حفظ امانت برای نسل‌های آینده، اعتقاد راسخ داریم اصل ۵۰ قانون اساسی در این خصوص تحقق می‌یابد.