تغییر اقلیم مقصر وضع آبی حوضه زاینده‌رود نیست

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت: تغییرات اقلیمی یک واقعیت مهم است که اتفاق افتاده، اما مقصر وضع آبی در حوضه زاینده‌رود، تغییر اقلیم نیست.

مخاطب 24- سید ابوالفضل مسعودیان امروز (شنبه، ۲۷ آذرماه) در نشست «احیای زاینده‌رود؛ راهکار‌ها و چالش‌ها» که به همت کنسرسیوم مراکز علمی پژوهشی استان در حوزه محیط زیست و به میزبانی دانشگاه پیام‌نور اصفهان به‌صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به موضوع بررسی روند تغییرات اقلیمی در حوضه آبی زاینده‌رود ، اظهار کرد: تغییر اقلیم یک واقعیت در مقیاس جهانی است که در کشور ما ایران و در حوضه گاوخونی شدیدتر است. حوضه گاوخونی از ۲۱ حوضه کوچک‌تر تشکیل شده و این بخش از رطوبت کمتر و گرمای بیشتری رنج می‌برد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه ۶۶ درصد از مساحت این حوضه، زمین غیر قابل استفاده است، ادامه داد: دمای محیط حوضه گاوخونی در هنگام روز بسیار پر حرارت است. وضعیت پوشش گیاهی صرفا در مسیر زاینده‌رود قرار دارد و مرگ زاینده‌رود، به منزله مرگ حیات در کل حوضه آبی است.

مسعودیان با بیان اینکه اگر کل آبی که در جو حوضه وجود دارد را فشرده کنیم یک سانتی‌متر آب به ما می‌دهد، تصریح کرد: یعنی در محلی زندگی می‌کنیم که در جو آن نیز آب نیست. در حوضه گاوخونی حداکثر ۱۲۰ روز در بهترین نقطه حوضه آبریز داریم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: متوسط بارندگی ۱۶۰ میلی‌متر و متوسط بارندگی ایران، ۲۰۰ میلیمتر است. ۹۸ درصد بارندگی حوضه گاوخونی زیر ۱۰ میلی‌متر و فقط ۲ درصد آن بالای ۱۰ میلی‌متر است بر این اساس این باران باعث افزایش رطوبت خاک و تغذیه منابع زیرزمینی نخواهد شد و عمده بارندگی تبخیر خواهد شد.

مسعودیان اظهار کرد: بررسی‌ها در ۲۰ سال گذشته نشان می‌دهد سالی ۳ روز از روز‌های برفی ما کاهش پیدا می‌کند و در اثر آن جذب انرژی بیشتر شده و دما به مرور افزایش پیدا خواهد کرد، در نتیجه اطراف سد گرم‌تر شده و با تبخیر بیشتری مواجه خواهیم شد.

این استاد دانشگاه تغییرات اقلیمی را یک واقعیت مهم دانست و گفت:، اما مقصر این وضع آبی، تغییر اقلیم نیست، بلکه مدیریت مصرف می‌تواند ما را نجات دهد، چراکه بارگذاری‌های ایجاد شده از توان طبیعی حوضه خارج است و باید این روند اصلاح شود.

در حوزه آب پژوهش دیگری نیاز نیست

همچنین عباس حاتمی، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان نیز با موضوع مسئله‌شناسی حکمرانی آب در حوضه زاینده‌رود، اظهار کرد: یک شکاف ادراکی میان کشاورزان و کارگزاران در خصوص بحران آب وجود دارد که این تفاوت شکاف ادراکی باعث می‌شود یک نفر دچار انفعال شود و طرف دیگر شورش می‌کند.

وی با طرح این پرسش که چرا موضوع ثبات سیاسی در حکمرانی آب مهم است؟ گفت: ماهیت جنبش اجتماعی در شهر حالت منحصر به‌فرد دارد و این جنبش یک استثنا در تاریخ معاصر ایران است، چراکه جنبشی پایدار که در شرق اصفهان دو دهه پایدار بوده، در یک مکان خاص متمرکز بوده و در تاریخ معاصر وجود ندارد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: در حوزه آب پژوهش دیگری نیاز نیست، اصل بحث حوزه اجراست و بر این اساس حوزه پژوهش مسئله ما نیست. حل بحران آب را باید در یک مشارکت اجتماعی جویا شویم و نیاز به یک ائتلاف اجتماعی وجود دارد که وجود این کنسرسیوم به این دلیل است و کشاورزان و کارگزاران نیز باید در آن شرکت کنند.

وی افزود: هرچقدر زمان بگذرد عمق بحران بیشتر می‌شود و حل آن سخت‌تر خواهد بود.

جابجایی صنایع راه حل مشکلات نیست

فرزانه محمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز درباره موضوع آسیب‌شناسی مدیریت در حوضه زاینده‌رود از سراب تا پایاب، با بیان اینکه حوضه زاینده‌رود، ۲۷ هزار کیلومتر مساحت دارد که ۹۳ درصد آن در استان اصفهان و کمتر از ۷ درصد در استان چهارمحال و بختیاری است، گفت: در ۱۰ سال گذشته ۱۳ درصد کاهش بارندگی در کل حوضه آبریز وجود داشته است.

وی افزود: در حوضه زاینده‌رود همواره بارش متناوب بوده و سال‌های ترسالی و خشکسالی وجود داشته است، اما سال‌های ترسالی باید به گونه‌ای مدیریت شوند که منابع آبی در سال‌های خشکسالی حفظ شود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: طبق آمار وزارت نیرو ورودی سد ۱۱۴۰ میلیون مترمکعب بوده و خروجی ۱۱۶۵ میلیون متر مکعب بوده و ما به جای ذخیره‌سازی همواره بیشتر از ورود سد برداشت می‌کردیم.

به گفته محمدی در استان چهارمحال اینقدر برداشت آب داریم که چیزی برای کشاورزی و محیط زیست استان اصفهان باقی نمی‌ماند. از چم‌آسمان تا گاوخونی، ۹۰ درصد رودخانه خشک است.

وی ادامه داد: مشکل اصلی عدم وجود مدیریت یکپارچه در حوضه زاینده‌رود است. بارگذاری بیش از حد در این حوضه بدون در نظر گرفتن جایگزین آن، باعث شده با خشک شدن تالاب گاوخونی، سفره‌های زیرزمینی دیگر تامین نشود و این گریبان‌گیر استان یزد نیز شده و آب‌های زیرزمینی یزد را نابود کرده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه جابجایی صنایع حل مشکلات نیست، چون آن‌ها آب خود را از زاینده‌رود برداشت کردند و استان اصفهان توانسته برداشت خود را به تصفیه پساب جابجا کند، گفت: آبی که در بالادست تولید شده همان جا مصرف می‌شود و آبی به سد نمی‌رسد.

نقش اکوسیستم فناوری در مدیریت منابع آبی حوضه زاینده‌رود

سعید سامانی مجد، مدیر شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان نیز در این نشست با اشاره به نقش اکوسیستم فناوری در مدیریت منابع آبی حوضه زاینده‌رود، اظهار کرد: تخصص منابع خارج از توان حوضه، عدم نظارت بر برداشت، عدم استفاده مناسب از آب‌های در اختیار، عدم استفاده مناسب از فناوری‌های کنترل مصرف و بازچرخانی آب از چالش‌های پیش‌رو در حوضه مدیریت منابع آب است.

وی افزود: در زمان تولید، توزیع، مصرف و تصفیه نحوه مدیریت دارای اشکالات اساسی است. اگر مراحل توسعه فناوری را نگاه کنیم، در می‌یابیم که صرفا ایده مطرح کرده و اصول علمی آن را بررسی کرده‌ایم، اما نمونه‌های آزمایشگاهی تولید و تست نشده و تا این مراحل را طی نکنیم، کاری نمی‌توانیم انجام دهیم.

سامانی گفت: بعد از توسعه فناوری باید از آن حمایت شود تا با حمایت مالی بتوانند بازار‌های خود را پیدا کنند در غیر این صورت همه مقالات و کار‌های علمی به هیچ کجا راه نخواهد یافت.

وی با بیان ضرورت مدیریت هوشمند منابع آب تصریح کرد: ما اگر منابع آبی را هوشمندانه مدیریت کنیم، بهره‌برداری را افزایش خواهیم داد و با استفاده از محیط هوشمند به اقتصاد هوشمند دست می‌یابیم.