مخاطب 24-رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور با اشاره به اینکه سالی دو هزار پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند، گفت: سال ۹۹ رهبری صراحتا در تلویزیون اظهارنظر داشتند و سال بعدش در دیدار با پرستاران به اجرای قوانین تأکید کردند. لذا اگر قانون، رهنمودهای رهبری و دستورات رئیس جمهور را وزارت بهداشت و مجموعه‌های متولی درست اجرا کنند تأثیر ۹۰ درصدی دارد؛ یعنی مهاجرت خیلی هم می‌شود و بلکه مهاجرت معکوس را زیاد می‌کند.
ما یک سلسله مصاحبه در خصوص «ابعاد مهاجرت در ایران امروز؛ تبعات و راهکارها» داریم که از زوایای مختلف به بحث مهاجرت می‌پردازیم. لذا در خصوص ابعاد مهاجرت پرستاران و راهکارهای آن مزاحم شما شدیم. به عنوان مقدمه اگر آماری در خصوص مهاجرت پرستاران به سایر کشورهای دنیا دارید، برای ما بفرمایید.
به این دلیل آمار داریم که از حوزه نظام پرستاری کارت می‌گیرند. شماره نظام پرستاری آنها به عنوان «register number» یا «RN» در کشورهای خارجی شناخته می‌شود و به این دلیل ترجمه رسمی کارت‌شان را می‌خواهند و کسی که عضو سازمان نظام پرستاری باشد، قاعدتا سازمان باید این کارت را با زبانی که می‌خواهد هم در اختیارش قرار بدهد.
تقریبا از سال ۹۹ یک مقداری مهاجرت‌ها زیاد شد و فکر می‌کنم تا سالی دو هزار نفر داشته‌ایم.
آمار مهاجرت پرستاران برای امسال هم همان دو هزار نفر است؟
آمار دقیق امسال را ندارم، ولی بین ۱۵۰۰ تا دو هزار نفر است.
آیا وقایع یک سال گذشته آمار مهاجرت پرستاران را تشدید نکرد؟
اصلا؛ اتفاقا پرستاران تنها گروهی بودند که چه در اوج کرونا و چه در این بحران‌ها آمار مهاجرت‌شان در آن مقطع خاص کم شد. دلیل اول این است که چون هم دنیا و هم کشور خودمان خیلی علمی و انسانی به خدمات‌شان نیاز دارد، به هیچ عنوان اینها را سیاسی نمی‌دانند و خیلی علمی کار می‌کنند. در تعریف ارائه خدمات پزشکی و پرستاری داریم که فارغ از رنگ، نژاد، مذهب، دین و این بحث‌ها، شما باید به انسان خدمات ارائه بدهید.
لذا در مقاطعی که احساس شده بحرانی وجود دارد و نیاز است که کمک کنند، ایستایی آنها بیشتر شده؛ ولی بعد از کرونا به دلیل اینکه حجم زیادی نیروی بهداشتی و درمانی و از جمله پرستاری لازم داشت و مزایای خیلی خوبی هم به لحاظ مادی و امکانات تعریف کرد، بعضی کشورها موفق شدند از خیلی کشورها مثل ایران پرستار جذب کنند.
خواهش من از رسانه‌ها این است که موضوع پرستاری را وارد بحث‌های سیاسی نکنند
اصلا دلایل سیاسی وجود ندارد و خواهش من از رسانه‌ها این است که موضوع پرستاری را وارد بحث‌های سیاسی نکنند. دلیل عمده‌اش این است که در کل دوران اغتشاشات یک پرستار را ندیدید که متشکل و سازمان‌دهی شده اعتراض کند؛ یا هیچ کدام از تشکل‌های پرستاری را هم ندیدید که وارد بحث اغتشاشات و این طور مسائل شود.
اصلا به موضوع پرستاری سیاسی نگاه نشود. چون نه تنها پرستاری، گروه پزشکی، اگر بخواهد خدمات‌شان قاطی مسائل سیاسی شود ارزش انسانی خود را از دست می‌دهد. اینها با جان و سلامت مردم سر و کار دارند. خودم یادم می‌آید زمانی که در مشهد پرستار بالین بودم، در یک بیمارستان نیروی انتظامی کار می‌کردم و روی تختی یک بسیجی خوابیده بود و اتاق کناری او یکی از اشرار شرق کشور که در درگیری‌ها مجروح شده بود. ما پرستاران به هر دو آنها در آنجا یک جور خدمت می‌کردیم. یعنی اصلا کار نداشتیم که این مجروح به خاطر دفاع از کشور است و آن یکی مجروح جزء اشرار است.
او از قوه قضائیه معرفی شده بود و باید درمان می‌شد و بعد اقدامات قضایی صورت می‌گرفت و این یکی هم بالأخره مجروح شده بود و باید رسیدگی می‌شد. چون روی تخت بیمارستان بستری شده بود، خاطرم هست که ما پرستاران اصلا نگاه نمی‌کردیم که اینها چه کسی هستند و داشتیم بی‌مهابا خدمت می‌کردیم.
به بحث مزایای مادی کشورهای مقصد اشاره داشتید. جدای از بحث حقوق و دستمزد، تقریبا در همه رشته‌ها و حرفه‌ها به نظر می‌آید یک بخش هم مربوط به بحث‌های تخصصی، تجهیزات و امکان پیشرفت هست. آیا برای حوزه پرستاری هم بحث‌های تخصصی مطرح است؟ در کنار اینها چه دلایل دیگری می‌تواند انگیزه‌های اصلی پرستاران کشور ما برای مهاجرت باشد؟
من در رابطه با توان و تخصص پرستاران ایران خدای ناخواسته پروپاگاندا و تبلیغ غیرواقعی نمی‌کنم. ما از سال ۸۳ عضو «ICN»(شورای بین‌المللی پرستاران» هستیم. این حرف برای سال ۸۳ است و به نظرم فیلمش هم باید در سازمان نظام پرستاری موجود باشد که نمایندگان «ICN» به ایران آمده بودند و از دانشکده‌ها، کلاس‌های درس، اساتید، منابع علمی و امکانات پراتیکی ما بازدید کردند و گفتند سطح و تکنولوژی آموزشی شما در ایران با چند کشور اول دنیا برابری می‌کند.
پرستاران ما در دنیا مورد اقبال واقع شده‌اند
همین الآن کتبی که در بالغ بر ۲۰۰ دانشکده پرستاری تدریس می‌کنیم، معمولا آخرین رفرنس‌های کشورهای غربی و اروپایی ترجمه و هر چهار سال یک بار هم کاملا از رده خارج می‌شود و این طور نیست که الآن یک کتاب مرجع داشته باشید که برای ۲۰ یا ۱۰ سال قبل باشد. هر چهار سال و بلکه زودتر از رده خارج می‌شوند و کسی دیگر آنها را تدریس نمی‌کند. آخرین روش‌های مراقبت‌ها تدریس می‌شود و به خاطر همین هم پرستاران ما در دنیا مورد اقبال واقع شده‌اند؛ کما اینکه پزشکان و گروه‌های دیگر ما همین طور مورد اقبال واقع شده‌اند.
دلیل اصلی مهاجرت پرستاران معیشت و مادیات است
دلیل اصلی مهاجرت در وهله اول مسائل اینچنینی نیست. مسأله اول بدون تعارف معیشت و مادیات است؛ که بالأخره در برخی کشورها مزایای بیشتری به پرستاران می‌دهند. البته من نمی‌گویم همه تکنولوژی‌های پیشرفته غرب و اروپا در ایران هم هست، اما پرستاران ما خیلی هم با آنجا فاصله ندارند. یکی از دلایل هم می‌تواند همین باشد که در روش‌هایی در ایران نیست یا کمتر هست، چیزهایی یاد می‌گیرند.
ضمنا مهاجرت معکوس را هم فراموش نکنید. این طور نیست که بروند و آنجا ساکن شوند؛ معمولا بعد از دو سه سال بر می‌گردند؛ اصلا بعضی از آنها مرخصی موقت یا مرخصی بدون حقوق می‌گیرند، می‌روند و معمولا ظرف سه چهار سال بر می‌گردند و عده‌ای هم آنجا می‌مانند. اما به هیچ عنوان سیاسی نیست و دو اینکه جاذبه‌های بیمارستان‌های ما به لحاظ فضای هتلینگ و تکنولوژی و تخت‌های بیمارستانی خوب است.
ولی قبول داریم که در حوزه «تعداد نیروی پرستار نسبت به تخت» خیلی فاصله هست و ما اگر بتوانیم مشکل تربیت نیروی پرستار را در حدی تأمین و مشکل استخدام را حل کنیم که به تناسب تخت‌ها پرستار گرفته شود، که به ازای هر هزار نفر جمعیت باید چهار نفر و به ازای هر تخت بیمارستانی ۲.۵ نفر پرستار داشته باشیم، استاندارد نیروی انسانی را حل کنیم و قانون تعرفه‌گذاری را درست اجرا کنیم، پرستاری در ایران یکی از بهترین پرستاری‌های دنیا است و قبل از کرونا در رنکینگ حدود پانزدهم بودیم.
حدود یک چهارم پرستاران بعد از مهاجرت به کشور بر می‌گردند
به بحث «مهاجرت معکوس» اشاره داشتید. آیا آماری در این زمینه دارید؟
آمار دقیقی در این زمینه نداریم؛ چون وقتی می‌روند از ما مدرک می‌گیرند ولی وقتی می‌آیند مدرکی به ما نمی‌دهند که بتوانیم آمار بگیریم. به طور کلی می‌توان گفت حدود یک چهارم کسانی که می‌روند، بر می‌گردند.
مقصد پرستاران ما برای مهاجرت بیشتر کدام کشورها است؟
همه کشورها داریم و اصلا مقصد خاصی را نمی‌شود تعریف کرد که بگوییم. از کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس بگیرید تا آفریقای جنوبی، کشورهای غربی و اروپایی، هر جا درخواست کند و پرستار ببیند که آنجا شرایط مناسبی هست، برتری خاصی ندارند. ولی طبیعی است که هرچه راه نزدیک‌تر و مزایا بیشتر باشد، آنجا را انتخاب می‌کنند.
اگر قانون، رهنمودهای رهبری و دستورات رئیس جمهور را وزارت بهداشت و مجموعه‌های متولی درست اجرا کنند تأثیر ۹۰ درصدی دارد
برداشت من از صحبت‌های شما این است که اگر مسئولین بحث معیشت پرستاران را اصلاح کنند تا حد زیادی می‌توانند از مهاجرت آنها جلوگیری کنند. درست متوجه شده‌ام؟ یعنی برای راهکار این قضیه چه کاری می‌توان انجام داد؟
ما دوره پنجم سازمان را از سال ۹۸ شروع کرده‌ایم و بالغ بر یک سال آن در دولت قبل و مدتی هم در این دولت است، هم در دولت قبل و هم دولت فعلی، رؤسای جمهور دستوراتی دادند، سال ۹۹ رهبری صراحتا در تلویزیون اظهارنظر داشتند و سال بعدش در دیدار با پرستاران به اجرای قوانین تأکید کردند. لذا اگر قانون، رهنمودهای رهبری و دستورات رئیس جمهور را وزارت بهداشت و مجموعه‌های متولی درست اجرا کنند تأثیر ۹۰ درصدی دارد؛ یعنی مهاجرت خیلی هم می‌شود و بلکه مهاجرت معکوس را زیاد می‌کند.
