این شیر خاص را حتما به نوزادان بدهید!

مخاطب 24:در هفته جهانی تغذیه با شیر مادر قرار داریم؛ هفته‌ای که تلاش دارد اهمیت تغذیه نوزادان تا پایان دو سالگی را برای مادران تبیین و تشریح کند.

شیر مادر علاوه بر این که تمام ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز کودک شما را در شش ماه اول زندگی تأمین می‌کند، سرشار از موادی است که برای مبارزه با بیماری‌ها از کودک محافظت می‌کند. کارشناسان توصیه می‌کنند تغذیۀ نوزاد به خصوص در شش ماه اول منحصراً و فقط با شیر مادر انجام شود، زیرا هیچ چیز جایگزین شیر مادر در طول این شش ماه نیست.  

محافظت نوزاد از بیماری‌ها و خطرات دیگر

مطالعات متعددی در سراسر جهان نشان داده است که ویروس‌های معده، اسهال، بیماری‌های دستگاه تنفسی تحتانی، عفونت‌های گوش و مننژیت در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر رخ می‌دهد و زمانی هم که به وجود می‌آید خفیف است و تغذیۀ نوزاد فقط با شیر مادر یعنی بدون غذای جامد، شیر خشک یا آب، به مدت حداقل شش ماه بیشترین محافظت را از کودک به عمل می‌آورد.

همچنین محافظتی که تغذیه با شیر مادر از کودک در برابر بیماری‌ها به عمل می‌آورد، تا مدت‌ها بعد از پایان شیردهی دوام می‌آورد.   تغذیه با شیر مادر می‌تواند خطر ابتلای نوزاد به برخی سرطان‌های دوران کودکی یا بیماری‌های قلبی عروقی در بزرگسالی را کاهش دهد.

تغذیه با شیر مادر همچنین ممکن است به کودکان کمک کند از گروهی بیماری‌ها که در مراحل بعدی زندگی بروز می‌کند مثل دیابت نوع یک و نوع دو، کلسترول بالا و بیماری‌های التهابی روده در امان بمانند و محققان در مورد کودکانی که با شیر مادر تغذیه نشده‌اند، ابتلا به بیماری کرون و کولیت اولسراتیو یا همان التهاب منجر به زخم رودۀ بزرگ را به تغذیه نشدن با شیر مادر ارتباط داده‌اند.

تقویت و افزایش هوش نوزاد

 تغذیه با شیر مادر را با رشد شناختی کودک ارتباط دارد. در پژوهشی که هزاران نوزاد را از بدو تولد تا شش و نیم سالگی دنبال کرد، با گرفتن تست هوش و دیگر آزمون‌های هوش به این نتیجه رسیدند که تغذیۀ طولانی‌مدت و فقط با شیر مادر، رشد شناختی کودک را به میزان قابل توجهی بهبود می‌دهد. نوزادان نارس با وزن تولد بسیار پایین که از مدت کوتاهی پس از تولد با شیر مادر تغذیه شدند، در مقایسه با نوزادان زودرسی که شیر مادر دریافت نکردند، در ۱۸ ماهگی میزان رشد ذهنی بالاتری داشتند.

محققان دریافتند که این نوزادان زودرس تغذیه‌شده با شیر مادر در ۳۰ ماهگی نیز نمرات بالاتری در رشد ذهنی داشتند و همچنین نوزادانی که شیر مادر دریافت کردند احتمال کمتری برای بستری شدن دوباره به دلیل عفونت‌های تنفسی داشتند. کارشناسان معتقدند که پیوند عاطفی‌ای که در طول شیردهی ایجاد می‌شود، احتمالاً در برخی از مزایای تغذیه با شیر مادر برای قوای مغزی مؤثر است، اما احتمالاً اسید‌های چرب موجود در شیر مادر بزرگ‌ترین نقش را در این میان ایفا می‌کنند.

پیشگیری از چاقی کودک

برخی کارشناسان، تغذیه با شیر مادر را به عنوان راهی برای کمک به کاهش خطر ابتلای فرزندتان به اضافه وزن یا چاقی توصیه می‌کنند. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر، خطر ابتلا به چاقی یک کودک در نوجوانی یا بزرگسالی را کاهش می‌دهد و بیشترین تأثیر در کودکانی مشاهده شد که به طور انحصاری فقط با شیر مادر تغذیه شده‌اند. همچنین هرچه تغذیه با شیر مادر طولانی‌تر بود، ارتباط بین کاهش خطر چاقی و شیر مادر قوی‌تر بود.

مزایای شیردهی برای نوزاد در صورت دیابت بارداری مادر

اگر مادری در دوران بارداری خود دچار دیابت بارداری شده است، شیردهی برای نوزادش مزایای ویژه‌ای دارد. برخی از این مزایا شامل موارد زیر است:

تنظیم سطح قند خون: دیابت بارداری ممکن است باعث شود که کودک پس از تولد، قند خون پایینی در اثر بیماری افت قند خون داشته باشد. اگر کودک شما قند خون پایینی دارد، دریافت هرچه زودتر و منظم‌تر شیر مادر، با فراهم کردن گلوکزی که به راحتی جذب می‌شود به افزایش سطح قند خون او کمک می‌کند.

رشد دستگاه گوارش: آغوز یا همان شیری که سینۀ شما در دو روز اول پس از زایمان در مقادیر کم تولید می‌کند، به رشد و کامل شدن دستگاه گوارش کودک کمک می‌کند و هضم آن نیز برای کودک شما آسان است.

کمک به بهبود زردی یا یرقان: تغذیه با آغوز و دفعات شیردهی منظم می‌تواند در رفع زردی نوزاد مؤثر باشد، زیرا به بدن کودک شما کمک می‌کند تا بیلی‌روبین اضافی را با سرعت بیشتری دفع کند. بیلی‌روبین، رنگ‌دانه‌ای در خون کودک است که می‌تواند باعث زرد شدن پوست نوزاد شود و این احتمال وجود دارد که زردی یا یرقان در نوزادان مادرانی مبتلا به دیابت بارداری شایع‌تر است.

کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری نوع دو در کودک: کودک مادر مبتلا به دیابت بارداری، ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو در سن‌های بالاتر دارد، اما شیردهی این خطر را کاهش می‌دهد. تغذیه با شیر مادر همچنین می‌تواند خطر ابتلای کودک به اضافه وزن را کاهش دهد که یک عامل خطر دیگر در ابتلا به دیابت نوع دو در سن بالاتر است.

همچنین مزایای بالقوۀ کوتاه‌مدت و بلندمدتی در صورت شیردهی برای مادران مبتلا به دیابت وجود دارد. مثلاً شیردهی ممکن است به شما کمک کند سریع‌تر از دیابت بارداری بهبود پیدا کنید و احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را در شما کاهش می‌دهد، زیرا هورمون‌هایی که بدنتان هنگام شیردهی تولید می‌کند، می‌تواند به تعادل سطح قند خون کمک کند.

شیر مادر کاملترین غذا تا ۶ ماهگی نوزادان

محمدرضا سهرابی٬ معاون بهداشت  دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به فواید بسیار زیاد شیر مادر خاطرنشان کرد: شیر مادر کامل‌ترین و سازگارترین غذا برای نوزاد است و تا پایان شش ماهگی به تنهایی برای تغذیه شیرخوار کافی است.

به گفته سهرابی کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند ایمنی بهتری در مقابل بیماری‌ها دارند و کمتر به بیماری‌های گوارشی و اسهال مبتلا می‌شوند.

وی برقراری ارتباط عاطفی بین مادر و نوزاد را از دیگر فواید تغذیه با شیر مادر برشمرد و تاکید کرد: تلاش ما این است که هیچ کودکی از این نعمت الهی محروم نشود.

معاون بهداشت دانشگاه عدم شیردهی مادر به نوزاد را باعث ایجاد پیامد‌های زیادی در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی برشمرد.

وی بخشی از جمعیت شاغل کشور را متشکل از زنانی برشمرد که در سنین باروری هستند و یادآور شد حمایت اجتماعی و قانونی از این قشر در فرزندآوری و تشویق به تغذیه با شیر مادر اهمیت بسزایی دارد.

به گفته وی در قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به این حمایت‌ها توجه شده و در همین راستا مواد قانونی تصویب شده است.

تسهیلات خاص برای مادران شیرده

سهرابی مرخصی زایمان و مرخصی ساعتی شیردهی مادران شاغل، آماده سازی اتاق شیردهی و مهد کودک در محل کار و تامین امنیت شغلی مادران پس از زایمان و بازگشت به کار  را از جمله این قوانین برشمرد و افزود: همه سازمان‌ها، اداره‌ها و نهاد‌ها ملزم به اجرای این قوانین هستند و علاوه بر وزارت بهداشت سایر بخش‌ها و سازمان‌ها نیز  باید در بهبود این شرایط مشارکت و همکاری داشته باشند.

اقدامات معاونت بهداشت در راستای ترویج تغذیه با شیر مادر

سهرابی با اشاره به تاثیر مثبت تغذیه با شیر مادر بر سلامت کودک به تبیین اقدامات حمایتی معاونت بهداشت دانشگاه از مادران در راستای ترویج تغذیه با شیر مادر پرداخت.

وی راه اندازی اتاق مادر و کودک در ۷۱ مرکز خدمات جامع سلامت دانشگاه علوم پزشکی را از جمله این اقدامات برشمرد که در راستای اجرای ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و تکریم و حفظ حقوق مادر و کودک انجام شده و فضایی امن با حفظ حریم خصوصی برای استراحت مادران باردار و شیردهی نوزادان است.

معاون بهداشت دانشگاه همچنین از  فعالیت ۱۹ مرکز مشاوره شیردهی در حوزه تحت پوشش دانشگاه خبر داد که بیش از ۳ هزار مشاوره شیردهی توسط آن‌ها در سامانه اداره سلامت کودکان وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۱ ثبت شده است.

به گفته وی برگزاری دوره‌های آموزشی آمادگی زایمان طبیعی، اهمیت تغذیه با شیر مادر و فواید هم آغوشی مادر و نوزاد (برای بیش از ۷ هزار و ۸۰۰ مادر)، آموزش مباحث کتب «قدم نو رسیده مبارک» و «مراقبت و نگهداری از نوزادان نارس» در  مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت، خانه‌های بهداشت و بخش خصوصی از دیگر اقدامات صورت گرفته در این راستا بود.

معاون بهداشت دانشگاه آموزش مادران را در موفقیت شیردهی در ساعات اولیه پس از تولد نوزاد بسیار مهم عنوان کرد و یادآور شد: در ۴۰ بیمارستان دوستدار کودک تحت پوشش این دانشگاه آموزش‌های لازم در خصوص اهمیت تغذیه با شیر مادر در بخش‌های زنان، کلینیک بارداری، بلوک زایمانی،  NICU و بخش اطفال به مادران ارایه می‌شود.

برگزاری کمیته دانشگاهی ارتقای سلامت نوزادان، کارگاه‌های آموزشی مشاوران شیردهی درخصوص اهدای شیر به بانک شیرمادر، طراحی چک لیست بازدید از اتاق مادر و کودک، تهیه منابع آموزشی برای سفیران سلامت و رابطان بهداشت و بازآموزی مراقبان سلامت و بهورزان از دیگر فعالیت‌های انجام شده در راستای ترویج تغذیه با شیرمادر توسط معاونت بهداشت دانشگاه بود.

 سهرابی  تاکید کرد: تغذیه با شیر مادر به تضمین بقا، سلامت و رفاه فرزندان و خانواده‌های آن‌ها کمک می‌کند و در دستیابی به اهداف توسعه پایدار نقش کلیدی دارد.

تغذیه با شیر مادر؛ ضامن بقا، سلامت و رفاه فرزندان

شهناز دلبرپور احمدی٬ رئیس گروه سلامت نوزادان، کودکان و شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با اشاره به بهبود  شرایط کار زنان گفت: کنوانسیون حمایت از مادران سازمان بین‌المللی کار ILO ۱۹۱۹ (شماره ۳) تاکید دارد زنان در شش هفته اول پس از زایمان نباید کار کنند و باید روزانه به مدت یک ساعت "استراحت شیردهی" داشته باشند تا بتوانند فرزندشان را شیر دهند.

به گفته وی در سال‌های اخیر کنوانسیون‌های دیگر سازمان بین‌المللی کار (ILO)  به طور خاص بر حمایت از مادران در محل کار متمرکز شده و  مرخصی حداقل ۱۲ هفته، حداقل  ۱۴ هفته و ...  را مجاز اعلام کرده است.

رئیس گروه سلامت نوزادان، کودکان و شیر مادر معاونت بهداشت دانشگاه خاطرنشان کرد: تاکنون تنها ۱۸ کشور به توصیه‌های سازمان بین المللی کار ILO)) در مورد  استاندارد ۱۸ هفته‌ای عمل کرده  یا از آن فراتر رفتند.

وی افزود: در کشور ما نیز همه مادران شاغل می‌توانند از ۹ ماه مرخصی پس از زایمان استفاده کنند و چنانچه فرزندآن‌ها دوقلو باشد این مرخصی به ۱۲ ماه افزایش خواهد یافت.

احمدی ارتقای وضعیت تغذیه با شیر مادر را یک مساله مربوط به سلامت عمومی و مسئولیت مشترک همگانی برشمرد و ابراز امیدواری کرد: در هفته جهانی تغذیه با شیر مادر فرصتی فراهم شود تا با اطلاع‌رسانی بتوانیم  مشارکت و توجه آحاد جامعه را نسبت به اهمیت حمایت از تغذیه با شیر مادر جلب کنیم.

نکات مهم برای موفقیت شیردهی

پروین محمد قاسم پور٬ کارشناس شیر مادر و نوزادان معاونت بهداشت، اطلاع رسانی و آگاه کردن جامعه درخصوص مشکلات مادران شاغل از نظر شیردهی و فرزند پروری را از جمله اهداف برگزاری هفته جهانی تغذیه با شیر مادر برشمرد.

وی ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اعطای مرخصی به مادران شاغل با پرداخت کامل حقوق را ابزاری مهم در شیردهی موفق مادران شاغل دانست و تلاش در راستای افزایش همکاری سازمان‌ها برای حمایت از شیردهی و بهبود شرایط  محیط کار برای مادران شیرده را از دیگر اهداف این هفته عنوان کرد.

قاسم پور تاکید کرد: برای تداوم شیردهی باید به  مادران اعتماد به نفس داد و از آنان حمایت کرد و برای موفقیت  مادران شاغل در شیردهی به بیان توصیه‌هایی به آنان پرداخت که به شرح زیر است.

قبل از شیردهی سعی کنید تنش‌ها را از خود دورکنید و استراحت کافی داشته باشید.

هنگام دوشیدن شیر و دور بودن از نوزاد سعی کنید عکس شیرخوار یا پتو یا لباسی که بوی کودک را می‌دهد همراه داشته باشید. زیرا در زمان دوشیدن شیر به جاری شدن شیر کمک خواهد کرد.

قبل از دوشیدن شیر وسایل دوشیدن شیر شامل پمپ شیردوش، ظرف ذخیره کردن شیر و سایر وسایل مورد نیاز را آماده کنید.

قبل از ترک کردن شیرخوار او را به طور کامل شیر داده و به محض بازگشت به خانه نیز این کار را تکرار کنید.

مراقب کودک باید از تغذیه کامل کودک در زمان نزدیک شدن به بازگشت مادر خودداری کند.

برای جلوگیری از پر شدن پستانها، مادر باید هرسه ساعت یک بار آن‌ها را با دوشیدن تخلیه کند.
معمولا دوشیدن شیر پس از هر وعده تغذیه کودک راحت‌تر است، زیرا شیر به جریان افتاده است.

میزان شیر دوشیده شده در بعدازظهر نسبت به صبح کمتر است. همچنین در اواخر هفته نسبت به روز‌های اول هفته میزان شیر دوشیده شده کمتر است. این مساله طبیعی است و نباید باعث نگرانی مادر شود.

مادر شیرده باید لباسی بپوشد که بتواند به آسانی دکمه‌هایش را باز کرده یا آن را بالا بزند.

شیرخوار را مکررا در طول شب و تعطیلات پایان هفته شیر دهید.

مادر و شیرخوار باید سعی کنند در صورت امکان بیشتر با هم باشند.
با همکارانی که تجربه مثبت شیردهی دارند، درباره تداوم شیردهی مشورت کنید.

مشکلات جدی را با کارکنان بهداشتی درمانی مطلع از تغذیه با شیر مادر در میان بگذارید.