فرهنگ، رسوم و آداب برده‌داری در زمان شاه سلیمان صفوی
مخاطب24: در قرن هفدهم میلادی ترک کردن خانه به خاطر رفتارهای خشن و سختگیری‌های پدر، ممکن بود عاقبت ناخوشی داشته باشد. ممکن بود از روستایتان در هلند فرار کنید، ماجراجویی‌های دریایی‌تان شما را به روسیه بکشاند، آن‌جا از ترس قزاق‌های شورشی به ایران پناهنده شوید، بعد اسیر تاتارها شوید و عاقبت به عنوان برده به بازرگانی ایرانی فروخته شوید. این قسمتی از سرگذشت عجیب یوهان اشترویس است که در دوره شاه سلیمان صفوی، سال‌هایی را به عنوان برده در خانه بازرگانان ایرانی گذراند.
اشترویس، دریانوردی هلندی بود که پس از ترک خانه و کاشانه‌اش در نزدیکی آمستردام، در سفر اول از آفریقا به جنوب شرقی آسیا رفت. بعد به دریای مدیترانه، ایتالیا، قلمرو عثمانی و شمال آفریقا سفر کرد، در ناوگان ونیز با عثمانی‌ها جنگید و پس از ماجراجویی‌های زیاد به هلند برگشت تا ازدواج کند و زندگی آرامی داشته باشد. اما دست تقدیر باز او را به دریا کشاند و عاقبت، ناچار شد سال‌هایی را تن به بردگی بدهد، تا زنده بماند و راهی برای بازگشت به خانه پیدا کند.
اشترویس، برده بازرگانی به نام حاجی محمدصالح بود و همراه با اربابش، به تجارت در دریای کاسپین مشغول بود تا اینکه به حاجی بایرام‌علی از اهالی دربند فروخته شد. او یک بار اربابش را از غرق شدن نجات داد و ظاهرا آنقدر از او راضی بود که جایی می‌نویسد: «اگر به خاطر زن و بچه‌هایم نبود، ترجیح می‌دادم تمام عمر برده او باشم.» اما این جمله او چندان با ادامه کارش نمی‌خواند و پیدا است که بیشتر تعارف بوده تا خواسته‌ای حقیقی.
او به خیال آزادی و بازگشت به خانه، از حاجی بایرام می‌خواهد که به سفیر لهستان بفروشدش. پس از یک سال سخت در خانه سفیر، کمپانی هند شرقی هلند آزادش کرد و بعد حاجی بایرام به اصفهان رفت. مدیران کمپانی در اصفهان او را به گمبرون (بندر عباس) فرستادند و پس از جان به در بردن از یک بیماری مرگبار و سفری پرماجرا به خانه رسید. سفرنامه‌ای که اشترویس از ماجراجویی‌هایش در ایران نوشت، با یادداشت‌های سایر سیاحان تفاوتی مهم دارد: تجربه او از زندگی در ایران صفوی به عنوان برده سبب شد از زاویه دید متفاوتی ایران آن دوران را ببیند. یادداشت‌های او اطلاعات منحصر به فردی درباره ملیت، شیوه خرید و فروش، وظایف و سبک زندگی برده‌ها در ایران به دست می‌دهد.
سال‌های زندگی او در ایران، پر فراز و نشیب بود و اشترویس، به شهرهای مختلفی سفر کرد، در مراسم مختلفی شرکت کرد و تجربه حمله راهزن‌ها را هم از سر گذراند. زاویه دید او به زندگی و فرهنگ مردم ایران در آن زمان، متفاوت و سفرنامه‌اش سرگرم‌کننده و خواندنی است و علاوه بر این، اطلاعات مفیدی برای علاقمندان به تاریخ دارد. سفرنامه یوهان اشترویس را ساسان طهماسبی ترجمه انتشارات امیرکبیر منتشر کرده است.
