مخاطب24:«لوک اسکای‌واکر» (Luke Skywalker) شخصیت قهرمان فیلم «جنگ ستارگان» (Star Wars)، در سیاره‌ای سنگی به نام «تاتوئین» (Tatooine) در یک کهکشان بسیار دور زندگی می‌کرد که هم‌زمان به دور دو ستاره می‌چرخید و غروب مضاعف را به وجود می‌آورد. ستاره‌شناسان اکنون یک سیاره واقعی به نام «TOI-۱۳۳۸ c» کشف کرده‌اند که به دور مجموعه ستاره‌های خود می‌چرخد.
به گفته کارشناسان، TOI-۱۳۳۸ c یک غول گازی با جرم تقریبا ۶۵ برابر جرم زمین است و ۲۱۵ روز طول می‌کشد تا به دور خورشید خود بچرخد. پس از کشف «TOI-۱۳۳۸ b» در سال ۲۰۱۹، این دومین سیاره‌ای است که در این منظومه شمسی دور یافت می‌شود.
هر دو سیاره به دور ستاره خود در منظومه شمسی «TOI-۱۳۳۸» می‌چرخند که سن آن به حدود ۴.۴ میلیارد سال می‌رسد و در فاصله ۱۳۰۰ سال نوری از زمین در صورت فلکی «سه‌پایه» (Pictor) قرار دارد.
یک گروه بین‌المللی متشکل از کارشناسان «دانشگاه بیرمنگام» (University of Birmingham)، «دانشگاه لندن» (University of London)، «دانشگاه سنت اندروز» (University of St Andrews) و «دانشگاه کیل» (Keele University)، یافته‌های خود را در مقاله جدیدی شرح داده‌اند.
آن‌ها در مقاله خود نوشتند: ما کشف یک غول گازی را در مدار هر دو ستاره یک منظومه دوتایی در حال کسوف گزارش می‌کنیم. منظومه مورد نظر در این مقاله، دومین منظومه‌ای است که از چندین سیاره میزبانی می‌کند.
هم TOI-۱۳۳۸ b و هم TOI-۱۳۳۸ c، «سیاره ستاره دوگانه» (Circumbinary planet) هستند. این نام به سیاراتی داده می‌شود که به جای یک ستاره، به دور دو ستاره می‌چرخند. پژوهشگران می‌گویند که پیشتر، وجود سیاره‌های ستاره دوگانه هنوز به داستان‌های علمی-تخیلی محدود بود، اما در سال ۲۰۱۱ که کشف اولین سیاره ستاره دوگانه موسوم به «کپلر-۱۶بی» (Kepler-۱۶ b) اعلام شد، شرایط تغییر کرد.
به گفته ناسا، این سیاره تازه کشف‌شده، یک غول گازی محسوب می‌شود، اما TOI-۱۳۳۸ b یک غول یخی مانند سیاره نپتون است. سیاره TOI-۱۳۳۸ c از ستاره خود دورتر است و در مداری بزرگتر از مدار TOI-۱۳۳۸ b قرار دارد که توسط یک کارآموز ناسا در تابستان ۲۰۱۹ کشف شد.
سیاره‌های ستاره دوگانه به سختی در داده‌ها یافت می‌شوند، زیرا ستاره‌ها می‌توانند یکدیگر را تحت‌الشعاع قرار دهند و این امر، تشخیص دادن گذر سیاره‌ای را دشوار می‌کند. پژوهشگران در این پروژه، با استفاده از تجهیزات پیشرفته نصب‌شده روی دو تلسکوپ واقع در صحرای آتاکاما در شیلی، نسبت به اندازه‌گیری جرم سیاره اقدام کردند. اگرچه آن‌ها در انجام دادن این کار موفق نبودند، اما با کشف TOI-۱۳۳۸ c به تلاش آن‌ها پاداش داده شد.
دکتر «متیو استندینگ» (Matthew Standing)، پژوهشگر ارشد این پروژه گفت: سیاره TOI-۱۳۳۸ c یک دوره مداری ۲۱۵ روزه دارد و جرم آن ۶۵ برابر بیشتر از زمین است که تقریبا پنج برابر کمتر از جرم سیاره مشتری است.
تاکنون ۱۲ منظومه شمسی ستاره دوگانه شناسایی شده‌اند، اما این دومین منظومه شمسی است که میزبان بیش از یک سیاره است. اولین نمونه، «کپلر-۴۷» (Kepler-۴۷) است که در مجموع ۱۴ سیاره را نشان می‌دهد.
سیاراتی که به دور دو ستاره می‌چرخند باید با کشش گرانشی دو ستاره مجزا مقابله کنند؛ بنابراین ممکن است در معرض خطر پرتاب شدن به فضا قرار بگیرند. وجود سیارات ستاره دوگانه، این پرسش را ایجاد می‌کند که آن‌ها در وهله اول چگونه تشکیل شده‌اند.
دکتر «لالیتا سایرام» (Lalitha Sairam)، از پژوهشگران این پروژه گفت: سیارات در قرصی از ماده در اطراف یک ستاره جوان به دنیا می‌آیند و جرم به تدریج در سیاره‌ها جمع می‌شود. قرص مواد، هر دو ستاره را در بر می‌گیرد. همان طور که هر دو ستاره به دور یکدیگر می‌چرخند، کاری مانند دست و پا زدن را انجام می‌دهند که قرص نزدیک به آن‌ها را مختل می‌کند و جلوی تشکیل شدن سیاره را می‌گیرد؛ مگر در مناطقی که ساکت و دور از منظومه دوتایی هستند.
اگرچه تنها دو سیاره در منظومه TOI-۱۳۳۸ شناسایی شده‌اند، اما امکان دارد در آینده از طریق بررسی‌های مشابهی که توسط این گروه پژوهشی صورت می‌گیرند، سیاره‌های بیشتری شناسایی شوند.
