تولید شبه ویروس آنفلوآنزای طیور برای اولین بار در انستیتو پاستور ایران
مخاطب24:دکتر فاطمه فتوحی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به مطالعه " تولید شبه ویروس آنفلوآنزا به منظور ارزیابی توان خنثی کنندگی آنتی بادی‌های تولید شده با واکسن‌های آنفلوآنزای فوق حاد طیور" که برای اولین بار در ایران با همکاری بخش ویروس‌شناسی مولکولی انستیتو پاستور ایران انجام شده است، گفت: شبه ویروس فوق حاد طیور برای اولین بار در ایران با موفقیت تولید شده است و از آن برای اندازه گیری تیتر آنتی بادی خنثی کننده در سرم جوجه‌های واکسینه شده با واکسن تجاری با موفقیت استفاده شده است.
وی افزود: از این روش ایمن می‌توان جهت آزمایش اندازه‌گیری آنتی بادی‌های خنثی کننده ویروس برای بررسی کارایی واکسن‌های وارداتی آنفلوآنزای فوق حاد طیور و نیز واکسن‌های تولید داخل بهره برد.
این ویروس شناس ادامه داد: ویروس آنفلوآنزا از بیماری‌های شایع دستگاه تنفسی بوده که بیشتر در فصول سرد سال باعث بروز اپیدمی می‌شود و در برخی موارد بیماری به صورت همه گیری بروز می‌کند. مهمترین پاندمی آنفلوآنزا در سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۱۹ میلادی رخ داد که مرگ حدود ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر در دنیا را به همراه داشت و آخرین پاندمی مشاهده شده نیز در سال ۲۰۰۹ بود که بر خلاف اپیدمی‌های قبلی، گسترش و شیوع آن بسیار سریع اتفاق افتاد.
او با تاکید بر اینکه عامل اصلی مولد پاندمی‌های آنفلوآنزا ویروس نوع A است، تصریح کرد: ویروس آنفلوآنزای نوع A طیف وسیعی از میزبان‌ها از جمله انسان، پرندگان و انواع گونه‌های پستانداران شامل خوک، اسب، سگ و ... را آلوده می‌کند، اما مخزن همه ویروس‌های آنفلوآنزا طیور هستند. به واسطه برخورداری از ژنوم چند قطعه‌ای، امکان بازآرایی ژن‌ها و تولید ویروسی انسانی با پروتئین سطحی که هیچ سابقه ایمنی از آن در انسان‌ها نیست، وجود دارد. معمولا خوک با داشتن رسپتور‌های متعدد، به عنوان میزبان حد واسط ویروس‌های بازارایی شده در نظر گرفته می‌شود.
وی با اشاره به اینکه آنفلوآنزا از مهمترین بیماری‌های ویروسی طیور است، اظهار کرد: در طیور اهلی عموما ایجاد سندرم‌هایی با طیف گسترده‌ای از عفونت‌های فاقد علامت تا بیماری تنفسی و افت تولید تخم مرغ می‌کند و در نهایت بیماری شدید و حاد سیستمیک با مرگ و میر نزدیک به ۱۰۰ درصد به همراه خسارات اقتصادی بسیار به همراه دارد. بیماری آنفلونزای فوق حاد طیور جزء بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و پرندگان است و می‌تواند به عنوان بیماری مشترک، سلامتی و بهداشت یک جامعه را تهدید کند.
عضو هیات علمی بخش آنفلوآنزا و ویروس‌های تنفسی شایع انستیتوپاستور ایران، توضیح داد: آلودگی انسان با آنفلوآنزای فوق حاد طیور (H ۵ N ۱) اولین بار در سال ۱۹۹۷ میلادی در هنگ کنگ مشاهده شد. از زمان ظهور دوباره آن در ژانویه سال ۲۰۰۳ تا سوم مارس سال ۲۰۲۳، تعداد ۸۷۳ مورد عفونت H ۵ N ۱ تایید شده در انسان گزارش شده که میزان مرگ و میر آن بیش از ۵۰ درصد بوده است.
وی افزود: هر زمان که ویروس آنفلوآنزای مرغی در طیور در گردش باشد، خطر ابتلا به عفونت پراکنده و خوشه‌ای کوچک از موارد انسانی به دلیل قرار گرفتن در معرض طیور آلوده یا محیط‌های آلوده وجود دارد. خوشبختانه هنوز انتقال این ویروس از انسان به انسان گزارش نشده است.
فتوحی ادامه داد: طی عفونت طبیعی آنفلوآنزا و یا پس از واکسیناسیون در بدن میزبان، آنتی بادی‌ها بر علیه پروتئین سطحی ویروس که هماگلوتینین نامیده می‌شود، تولید می‌شوند. برای تشخیص و اندازه‌گیری آنتی بادی در سرم از تست ممانعت از هماگلوتیناسیون و یا اِلایزا استفاده می‌شود که هیچکدام نشان دهنده وجود آنتی بادی‌های خنثی کننده ویروس نیستند.
او تاکید کرد: طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی روش استاندارد برای این کار تست خنثی‌سازی ویروس (VNT) است. در این روش برای اندازه‌گیری تیتر آنتی بادی خنثی کننده ویروس، رقت‌های متوالی از سرم مورد مطالعه تهیه شده و با حجم مساوی از ویروس با تیتر مشخص مخلوط شده و یک ساعت در ۳۷ درجه گرماگذاری شده سپس تعداد مشخص سلول هدف اضافه شده و به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت در انکوباتور قرار می‌گیرد. وجود آثار آسیب سلولی یا عدم وجود آن روزانه با میکروسکوپ بررسی می‌شود تا معلوم شود آیا سرم مورد مطالعه واجد آنتی بادی خنثی کننده ویروس است یا خیر.
وی با بیان اینکه تحقیق و توسعه پیرامون واکسن ویروس‌های نوپدید و بازپدید همیشه ضروری است، تصریح کرد: ما به طور مداوم با تهدیدات قوی آن‌ها برای زندگی خود روبرو هستیم. بررسی اثربخشی واکسن‌های تولید شده در حیوانات واکسینه شده و جامعه انسانی یکی از مهمترین ضرورت‌های چنین مطالعاتی است و برای این کار انجام تست خنثی سازی ویروس ضروری است که مستلزم استفاده از ویروس زنده است.
وی افزود: با این حال، کار با ویروس‌های بسیار بیماری‌زا باید در سطح بالایی از ایمنی زیستی (سطح ۳ یا بالاتر) صورت بگیرد هم برای محافظت از پرسنل آزمایشگاه و هم محافظت از محیط اطراف و جامعه. این امکانات همیشه در دسترس نیست و بعلاوه از نظر کار آزمایشگاهی سخت بوده و وقت‌گیر می‌باشد. به همین دلیل تحقیقات پیرامون ویروس آنفلوانزای فوق حاد طیور و یا سایر سویه‌های پاندمیک بخاطر نیازمندی به تجهیزات ایمنی خاص تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
او ادامه داد: برای رفع این مشکل و راه‌اندازی روش خنثی سازی ایمن، می‌توان از ساخت یک شبه ویروس بهره برد که هماگلوتینین ویروس آنفلوآنزای فوق حاد طیور را روی سطح خودش بیان کند و بتوان از آن برای روش‌های خنثی سازی استفاده کرد. سیستم شبه ویروسی به طور گسترده در مطالعات ویروس‌های بسیار بیماری‌زا، از جمله ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان و SARS-CoV-۲، استفاده شده است و دسترسی به روش خنثی‌سازی در برابر این ویروس‌ها را افزایش می‌دهد.
وی در خاتمه تاکید کرد: در خصوص سیستم شبه ویروسِ ویروس آنفلوانزا فقط هماگلوتینین کافی است و هیچ احتمالی برای نوترکیبی وجود ندارد. این ویروس‌ها واجد یک چرخه تکثیری هستند و ویروس جدید تولید نمی‌کنند؛ بنابراین نشت ویروس از آزمایشگاه نیز محتمل نیست.
بنابر اعلام روابط عمومی و امور بین‌الملل انستیتو پاستور ایران؛ اولین بار گزارشی از تولید سودوویرس (شبه ویروس) آنفلوآنزا با استفاده از ویروس وزیکولر استوماتیس (VSV) در سال ۱۹۷۲ منتشر شد. در سالهای اخیر مقالاتی در خصوص سودو ویروس‌های حاوی H ۵ و H ۷ با استفاده از وکتور‌های رتروویروسی منتشر شده است. تولید شبه ویروس فوق حاد طیور برای اولین بار در ایران در انستیتو پاستور ایران با موفقیت انجام شده است.
از سودوویروس تهیه شده برای اندازه‌گیری تیتر آنتی بادی خنثی کننده در سرم جوجه‌های واکسینه شده با واکسن تجاری با موفقیت استفاده شد. از این روش ایمن می‌توان جهت آزمایش اندازه‌گیری آنتی بادی‌های خنثی کننده ویروس برای بررسی کارایی واکسن‌های وارداتی آنفلوانزای فوق حاد طیور و نیز واکسن‌های تولید داخل بهره برد.
آزمایشات خنثی سازی ویروس بر اساس شبه‌ویروس‌هایی که H ۵ را بر روی سطح خود بیان می‌کنند، به‌عنوان جایگزین‌های مطمئن و ایمن برای تشخیص آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده آنفلوآنزای پرندگان شناخته شده‌اند. همه این فرآیند‌ها برای سنجش خنثی سازی مبتنی بر سودوویروس را می‌توان در آزمایشگاه‌های معمول BSL-۲ انجام داد و اکثر آزمایشگاه‌های مجهز به امکانات کشت سلولی پستانداران این نیاز ایمنی زیستی را برآورده می‌کنند.
