از «مشکلات» تا «انتقاد از سهولت صدور مجوز» تغییر جنسیت

مخاطب۲۴ : «ترنس» فردی است که جنسیت واقعی وی با جنسیت ظاهریش متفاوت است. مثلا ممکن است فرد از نظر اندامی، مرد باشد، ولی تمایلات جنسی و روانی زنانه داشته باشد و از نظر جنسی خود را زن بداند و برعکس.

این افراد از کودکی با احساس عدم تعلق به جسم مردانه یا زنانه خود بزرگ می‌شوند و حتی ممکن است در اقلیت قرار گرفته و یا در گروه همسالان، مدرسه، دانشگاه، محل کار و... مورد تمسخر و آزار قرار گیرند. گاهی نیز خانواده با خیال اینکه فرزندشان به خاطر هیجانات یا عدم شناخت درست از خود، می‌گوید ترنس است، او را مجبور به ازدواج می‌کنند. در واقع «تنهایی» به معنای درک نشدن مهم‌ترین مشکل اغلب افراد ترنس است؛ تنهایی درونی به شکلی که حتی شاید نزدیک‌ترین افراد به آن‌ها نتوانند مشکل‌شان را درک کنند.

گاهی حتی ساده‌ترین مسائل برای یک زن یا مرد عادی برای یک فرد ترنس چالش برانگیز می‌شود؛ به عنوان مثال این تناقض که یک مرد ترنس حتی برای استفاده از سرویس بهداشتی عمومی دچار چالش است که باید بر اساس تفکر خود نوع سرویس بهداشتی را انتخاب کند یا تنها جسمش واسطه انتخاب شود؟ چالشی که احتمالا باعث شود فرد ترنس به طور کلی خیال استخر یا باشگاه رفتن را از سرش بیرون کند.

همین احساس درونی نارضایتی از جسمی که با آن بزرگ شده‌اند سبب می‌شود تا برخی از افراد تراجنسیتی تصمیم به تغییر جنسیت بگیرند و با هورمون‌تراپی و عمل‌های جراحی به جنسیت مطلوب خود برسند. هرچند که بازهم قرار نیست به صرف انجام یک عمل تمام مشکلات آن‌ها برطرف شود و شاید حتی برای برخی افراد آغاز پروسه تغییر جنسیت هموار کننده راه مشکلات دیگری باشد. خانواده‌ای که دختر یا پسر خود را تنها با همان جنسیتی که زاده شده است می‌پذیرد و حتی ممکن است به دنبال تغییر جنسیت، فرزند را طرد کند، دوستان و همکارانی که ممکن است قبول چنین تغییری را تاب نیاورند و ارتباط خود را با فرد قطع کنند، نگاه‌های پرسشگر جامعه و اطرافیان، برخی مشکلات حقوقی، عدم تطابق جنسیت تغییر یافته با کالبد و بدن فرد (به عنوان مثال خانمی با ظاهر ظریف و قد کوتاه که قصد تغییر جنسیت دارد و...)، هزینه‌های بالای اعمال جراحی و پیگیری مادام‌العمر روند درمانی، افسردگی، عدم تمایل فرد مورد علاقه‌شان به ازدواج با آن‌ها و... همگی مشکلاتی هستند که تغییر جنسیت می‌تواند به دنبال داشته باشد.

به همین دلیل برخی دیگر از افراد ترنس نیز صرفا به ظاهر شدن با پوشش مخالف جنسیت اصلی خود در جامعه بسنده می‌کنند که انتخاب این راه هم اصلا آسان نخواهد بود؛ چرا که حتی با پوشش تغییر یافته بازهم شاخصه‌های مرد یا زن بودن مانند بَم و نازکی صدا، رویش ریش، سبیل و... بیانگر تناقض پوشش با جسم فرد است؛ تناقضی که نگاه‌های کنجکاو و حتی تمسخر برخی را به دنبال خواهد داشت.

اکنون نیز هرچند که در کشور عمل تغییر جنسیت به رسمیت شناخته شده است و از زمان انجام اولین عمل تغییر جنسیت در ایران از دهه ۶۰ تاکنون با افزایش آگاهی افراد، نگاه‌ها به این عمل و حتی افراد ترنس بهبود یافته است، اما هنوز هم کفه ترازوی مشکلات این افراد حتی پس از آغاز پروسه درمانی سنگین‌تر است.

در این راستا دکتر محمدرضا صفری نژادی اقدم _ فوق تخصص آندرولوژی در گفتگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه فرد "ترنس" دچار یک اختلال است، گفت: مهم‌ترین نکته این است که افراد ترنس را با همجنس‌گرایان (به عنوان یک انحراف جنسی) اشتباه نگیریم. ترنس فردی است که می‌خواهد از جنسیت آقا به خانم و یا از جنسیت خانم به آقا تبدیل شود.

چه زمانی مجوز عمل تغییر جنسیت صادر می‌شود؟

وی افزود: اصولا افرادی که تصمیم به تغییر جنسیت می‌گیرند از نظر روانی فکر می‌کنند که جنسیت فعلی‌شان اشتباه است و باید به جنس مخالف تبدیل شوند. به دلیل همین نقش پررنگ تصورات ذهنی و روانی، یک گروه روانپزشک که به عنوان بازوان کارشناسی قوه قضائیه عمل می‌کنند این افراد را بررسی می‌کنند و اگر محرز شود این نیاز به تغییر جنسیت به شکل واقعی از روان فرد سرچشمه می‌گیرد، عمل تغییر جنسیت می‌تواند انجام شود. در واقع زمانی که فردِ متقاضی تغییر جنسیت، از قوه قضائیه مجوز بگیرد می‌تواند به پزشک جراح مراجعه کرده تا عمل‌های لازم را انجام دهد.

جراحی قدم اول نیست

او ادامه داد: به طور کلی برای تغییر جنسیت، فرایند‌هایی در نظر گرفته شده است که فرد متقاضی باید آن‌ها را بگذراند. در مرحله اول یک گروه روانپزشک و روانشناس مشخص و مخصوص این کار، فرد را چندین جلسه معاینه و آزمایش می‌کنند و تحت پرسش قرار می‌دهند و بعد از اینکه برای این روانپزشکان محرز شد که فرد واقعا ترنس است، آن زمان تازه فرایند‌های درمانی آغاز می‌شود.

۱۸ ماه هورمون‌تراپی و مرحله آخر تصمیم‌گیری

وی افزود: پس از آنکه شخص متقاضی حائز شرایط تغییر جنسیت بود حال باید ۱۸ ماه هورمون درمانی کند و در پوشش جنس مخالف با جنسیت فعلی‌اش، در جامعه تردد کند. در واقع این فرد در مرحله دوم تنها هورمون درمانی می‌شود و لباس‌هایی مخالف جنسیت اصلی‌اش می‌پوشد و در جامعه زندگی می‌کند؛ در این نقطه از روند تغییر جنسیت است که فرد تا حدی با حقایق کاری که تصمیم گرفته انجام دهد، روبرو می‌شود و برخورد خانواده، سایر افراد جامعه، همکاران و دوستانش را با خود در پوشش جنس مخالف مشاهده می‌کند و می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا می‌تواند با سبک زندگی جدید در جنسیت جدید کنار بیاید یا خیر؟

او با اشاره به تجربیات سالیان متمادی خود، تصریح کرد: موارد زیادی را شاهد بوده‌ام که در طی این دوره ۱۸ ماهه هورمون تراپی، متوجه شده‌اند که نمی‌توانند در قالب جنس مخالف زندگی کنند و یا حتی تحمل تغییر نگاه دوستان، خانواده، همکاران و ... را ندارند.

وی با تاکید بر اهمیت گذر درست از ۱۸ ماه هورمون تراپی، اظهار کرد: از آنجایی که اعمال جراحی بازگشت ناپذیر است، نباید نقطه اولیه تغییر جنسیت باشد. فرد باید مدت زمانی را با شیوه ذکر شده به شکل آزمایشی زندگی کند تا خودش هم بتواند تصمیم نهایی را بگیرد.

صفری نژادی اقدم در پاسخ به این سوال که اگر فردی پس از ۱۸ ماه هورمون درمانی از تصمیم خود برای تغییر جنسیت منصرف شود ممکن است مشکلاتی را تجربه کند یا خیر؟، توضیح داد: هورمون درمانی هم عوارضی دارد که برخی قابل بازگشت و برخی دیگر غیر قابل بازگشت است؛ به عنوان مثال اگر خانمی ابتدا تصمیم گرفته باشد به جنس مخالف تبدیل شود در سِیر هورمون درمانی صدایش بَم خواهد شد که این اتفاق قابل بازگشت نیست.

تغییر جنسیت یک تغییر مادام‌العمر است

او با تاکید بر نقش پررنگ خانواده یک فرد ترنس در تصمیم‌گیری و حمیت از فرزندشان برای تغییر جنسیت، گفت: خانواده فرد ترنس باید به شکل کامل آگاه شوند. در عین حال خود فرد هم باید تمام جوانب تصمیمی که می‌گیرد را بسنجد؛ به عنوان مثال یکی از مراجعانم عمل تغییر جنسیت زن به مرد انجام داده بود و این فرد پیش از تغییر جنسیت با قد ۱۵۰ سانتی متری حالتی طبیعی داشت؛ در حالی که حالا این قد برایش معضل شده بود و می‌خواست راهی پیدا کند که قدش بلند شود.

وی افزود: افراد متقاضی انجام اعمال جراحی تغییر جنسیت گروه‌هایی دارند که نباید فقط به صحبت و تحقیق در آن‌ها بسنده کنند. برای انجام عمل جراحی حتما تحقیق و مشورت لازم است و مهم‌ترین نکته این است که به این فکر کنند که این تصمیم فعلی تا پایان عمر همراه آن‌ها است.

انتقاد از سهولت صدور مجوز تغییر جنسیت

وی با انتقاد از سهولت صدور مجوز تغییر جنسیت، تاکید کرد: گا‌ها می‌بینیم که فرد حائز شرایط تغییر جنسیت نیست و برخی نکات در مورد او نادیده گرفته شده است. مهم‌ترین مسئله موضوعات مالی است. اینکه مجوز تغییر جنسیت صادر شود، اما پوشش بیمه یا وجود نداشته باشد و یا تا حد کمی را پوشش دهد برای بیمار مشکل آفرین است. تغییر جنسیت عمل‌های متعدد و گا‌ها هزینه‌بری دارد و این هزینه‌ها باید از جایی پوشش داده شود.

لزوم ابهام‌زدایی از برخی ابعاد حقوقی تغییر جنسیت

این جراح و متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری، اظهار کرد: گروهی که مجوز صادر می‌کند نباید تنها با حضور روانشناسان و روانپزشکان باشد بلکه باید جراح، جامعه شناس و اقتصاددان بهداشت و درمان هم در این گروه باشند. علاوه بر آن برخی ابعاد حقوقی انجام تغییر جنسیت باید ابهام زدایی شود؛ به عنوان مثال اگر فردی کارمند جایی باشد پس از تغییر جنسیت می‌تواند در همان پست و سمت قبلی به کار خود ادامه دهد؟

وی افزود: برای صدور مجوز تغییر جنسیت باید سه بخش مهم مدنظر باشد. اول آنکه به نظر بنده باید در معیار‌هایی که برای تغییر جنسیت در نظر گرفته می‌شود تجدید نظر شود، دوم آنکه مشخص شود فرد با چه پوشش مالی می‌خواهد عمل شود؟ نیمه‌کاره رها کردن عمل‌ها به ضرر بیمار است و نمی‌تواند بیمار را به سمت خواسته اصلی‌اش سوق دهد. سوم آنکه به نظر می‌رسد با توجه به تعداد کم متخصصان انجام تغییر جنسیت لازم است چند نفر پزشک به خارج از کشور بفرستیم تا در مراکز آکادمیک آموزش علمی ببینند و واجد شرایط انجام عمل جراحی باشند؛ هرچند که در عین حال فرد متقاضی جراحی هم باید با تحقیقات کافی پزشک مخصوص این کار را انتخاب کند.

او ادامه داد: به عنوان مثال کشور تایلند یکی از نقاطی است که اعمال جراحی تغییر جنسیت را انجام می‌دهد و برخی افراد حتی از ایران برای انجام این عمل به آنجا می‌روند، ولی پس از بازگشت مشخص می‌شود عمل به خوبی انجام نشده است. این‌ها مواردی است که باید از پیش برای آن‌ها فکر کرد.

هر پزشکی توانایی انجام جراحی تغییر جنسیت را ندارد

وی با اشاره به تبحر پزشکان ایرانی برای انجام اعمال تغییر جنسیت، اظهار کرد: انجام اعمال جراحی تغییر جنسیت نه تنها برای مردم کشور خودمان که برای تعداد قابل توجهی از افراد سایر کشور‌ها هم در ایران انجام می‌شود؛ چراکه پزشکان ما در این زمینه تبحر قابل توجهی دارند و از سوی دیگر انجام این عمل برای افراد در ایران نسبت به سایر کشور‌ها ارزان‌تر است. اما فرد باید دقت کافی در انتخاب جراح متبحر در این بخش داشته باشد.

او در پاسخ به این سوال که کدام پزشکان صلاحیت انجام اعمال تغییر جنسیت را دارند؟، بیان کرد: برخی از جراحان عمومی یا اورولوژیست با دیدن چند عمل در کنار یک متخصص و یا دیدن فیلم‌های عمل در یوتیوب تصور می‌کنند که آموزش دیده‌اند و می‌توانند عمل تغییر جنسیت انجام دهند، اما این‌ها اصلا کافی نیست. پزشکی می‌تواند عمل تغییر جنسیت را انجام دهد که دوره ۵ ساله آندرولوژی را گذرانده باشد و بتواند با عوارض این عمل مقابله کند. چون ما در ایران این نوع از متخصص را کمتر داریم درصد زیادی از آقایانی که به خانم تغییر جنسیت داده‌اند از نظر اندام تناسلی دچار مشکل هستند. حالا که قضیه ترنس‌ها پذیرفته شده است باید به فکر رفع مشکلات آن‌ها باشیم.

۱۸ سالگی حداقل سن تغییر جنسیت

این فوق تخصص آندرولوژی با اشاره به اینکه حداقل سن انجام عمل تغییر جنسیت ۱۸ سال است، تصریح کرد: ما در ایران قابلیت انجام صفر تا ۱۰۰ اعمال تغییر جنسیت را داریم، اما این امر وابسته به این است که فرد ترنس می‌خواهد تا کجا پیش برود؟ اکنون حتی می‌توان طراحی یک پیشانی زنانه را به پیشانی مردانه و بالعکس تبدیل کرد، اما این‌ها دیگر جزو اعمال حیاتی و اصلی تغییر جنسیت به شمار نمی‌آیند.

وی با بیان اینکه یک فرد ترنس پس از تغییر جنسیت می‌توانند زندگی زناشویی طبیعی داشته باشند، اما دیگر بچه‌دار شدن برایش مفهومی ندارد، تاکید کرد: از طرفی این افراد باید تا پایان عمر تحت نظر باشند. به عنوان مثال مردی که با عمل تغییر جنسیت به زن تبدیل شده است باز هم غده پروستات در بدنش وجود دارد و با توجه به اینکه شایع‌ترین سرطان هم در مردان سرطان پروستات است، پزشک نباید این موضوع را فراموش کند.

صفری نژادی اقدم با تاکید بر اینکه پیگیری درمان فردی که تغییر جنسیت داده است باید تا آخر عمر دنبال شود، گفت: افرادی که تغییر جنسیت می‌دهند نیاز به هورمون درمانی دارند تا بتوان از بروز پوکی استخوان در آن‌ها جلوگیری کرد و هورمون درمانی در آن‌ها یک روند مادام العمر است.

تغییر از کدام جنسیت سخت‌تر است؟

وی درباره عوارض نیمه کاره رهاکردن اعمال تغییر جنسیت، بیان کرد: شایع‌ترین عارضه در تغییر جنسیت مرد به زن که کامل انجام نشود، این است که ظاهر دستگاه تناسلی اصلاح می‌شود؛ اما فرد واژن ندارد. برعکس آن هم در مورد تغییر جنسیت از زن به مرد وجود دارد؛ درواقع این بخش از عمل نیازمند یک تیم جراحی است. به طور کلی عمل جراحی تغییر جنسیت از زن به مرد خیلی سخت‌تر است و هزینه انجام آن حدود دو برابر عمل تغییر جنسیت مرد به زن است.|ایسنا