مخاطب ۲۴، مهدی زارع در روزنامه شرق نوشت: حداقل هشت کشور در اروپا دمای بالای ژانویه را تجربه می‌کنند. کشور‌هایی از جمله لهستان، دانمارک، هلند، لتونی، لیتوانی، بلاروس و جمهوری چک دمای بی‌سابقه ۱۹ درجه سانتی‌گراد را ثبت کردند؛ دمایی که بیشتر در ماه می‌تجربه می‌شود و ۱۸ درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین سالانه یک درجه سانتی‌گراد در ماه ژانویه است.
بیستم مهر ۱۴۰۱ رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه گفته بود کشور‌های اروپایی در زمستان امسال با مشکلات قابل‌توجهی در بحبوحه تحویل محدود گاز طبیعی روسیه مواجه خواهند شد. در جبهه جنگی که روسیه در اوکراین و از اسفند ۱۴۰۰ گشود، یکی از مهم‌ترین مسائل قطع انرژی اروپا بود.
روسیه انتظار داشت تا با نزدیک‌شدن به زمستان از نظر نظامی بر اوکراین و همچنین در جنگ گازی با قاره اروپا پیروز شود. ارزیابی پوتین چنان بود که اروپا با زمستان بسیار سردی روبه‌رو خواهد شد. روسیه مقدار قابل‌توجهی گاز طبیعی را از طریق یک خط لوله به اروپا تأمین می‌کند. او در اوایل سپتامبر ۲۰۲۲، خط لوله گاز طبیعی نورد‌استریم را قطع کرد. یکی از آسیب‌پذیرترین کشور‌ها از این نظر انتظار می‌رفت آلمان باشد.
ولی اکنون در آلمان، تقریبا ۹۵۰ رکورد محلی بین ۳۱ دسامبر تا دو ژانویه از نظر دمای بیش‌از‌حد گرم برای این فصل سال شکسته شده است. در جنوب فرانسه و شمال اسپانیا نیز با دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد رکورد دما شکسته شد.
این رویداد شدیدترین رویداد دمای تاریخ اروپا است. ظاهرا پوتین به پیش‌بینی‌های دانشمندان در زمینه تغییرات اقلیمی برای سال ۲۰۲۲-۲۰۲۳ بی‌توجه بوده است! پوتین فراموش کرده بود که همان‌طور‌که ۸۰ سال قبل در دسامبر ۱۹۴۲ (آذر ۱۳۲۱) سرمای هوا موجب شکست ارتش آلمان نازی در استالینگراد شد، اکنون همین وضع هوا می‌تواند لشکرکشی او را به شکست بکشاند! نیرو‌های شوروی در جنگ جهانی دوم در اواسط نوامبر ۱۹۴۲ ضد‌حمله‌ای را علیه آلمانی‌های مستقر در استالینگراد آغاز کردند.
آن‌ها به‌سرعت بیش از ۲۲۰ هزار سرباز آلمانی را محاصره کردند. «عملیات توفان زمستان» حمله ارتش۴ آلمان در دسامبر ۱۹۴۲ برای شکستن محاصره شوروی و ناکامی در سرمای روسیه در نبرد استالینگراد بود. در فوریه ۱۹۴۳ پس از ماه‌ها نبرد شدید و تلفات سنگین، نیرو‌های آلمانی بازمانده -فقط حدود ۹۱ هزار سرباز- تسلیم شدند! از سوی دیگر در ایران ما در‌حال سپری‌کردن یکی از سردترین ماه‌های دی در دهه‌های اخیر هستیم.
هوای به‌شدت سرد زمستانی مسئولان را بر آن داشت تا بیستم دی‌ماه تمامی پرواز‌های فرودگاه بین‌المللی مشهد را لغو کنند و شنبه ۲۴ دی‌ماه بیشتر ادارات، مدارس و دانشگاه‌ها در اکثر استان‌ها برای صرفه‌جویی در مصرف گاز تعطیل اعلام شد.
در‌عین‌حال در همین تابستان سال ۱۴۰۱ رکورد گرما هم در ایران شکسته شد! رکورد دمای ۶۶ سال گذشته گرم‌ترین دمای اندازه‌گیری‌شده از سال ۱۳۳۵ تا شهریور ۱۴۰۱ از ایستگاه هواشناسی آبادان در مرداد ۱۴۰۱، با دمای ۵۳ درجه سانتی‌گراد گزارش شد. اکنون در دی‌ماه ۱۴۰۱ حداقل دما در استان‌های کرمان، خراسان رضوی و خراسان شمالی به حدود ۳۰ درجه زیر صفر رسیده است. امسال در زمستان گرم اروپا توده‌ای از هوای گرم از سواحل غربی آفریقا به سوی سراسر اروپا حرکت کرده است.
دانشمندان اقلیم‌شناس بر این باورند که این امواج گرمای غیرعادی به دلیل تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی همچنان رایج‌تر و شدیدتر می‌شوند. اثر‌های این زمستان گرم -که برخی خوب و برخی دیگر بد است- در‌حال‌حاضر در سراسر جهان موج می‌زند.
وضع هوا که به‌صورت غیرعادی گرم است، تقاضا برای سوخت را به‌شدت کاهش داده و قیمت‌های گاز طبیعی اروپا به پایین‌ترین سطح خود از آغاز جنگ اوکراین رسیده است. اروپا همچنین به دنبال منابع انرژی جدید، مانند انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر و گاز طبیعی مایع آمریکا، برای کاهش وابستگی به روسیه بود. زمین در‌حال‌حاضر به دلیل الگوی آب‌وهوایی لانینا (La Nina) که برعکس ال‌نینو است، سردتر از حد معمول است. سال ۲۰۲۳ می‌تواند حتی گرم‌تر باشد، زیرا پدیده آب‌وهوایی لانینا -که دمای جهانی را پایین آورد- به پایان می‌رسد.
در‌حال‌حاضر نشانه‌هایی را می‌بینیم که در اواخر سال ۲۰۲۳، یک ال‌نینو جدید ممکن است پس از چندین سال ظهور کند. این می‌تواند به‌طور کامل الگو‌های آب‌وهوا را برای فصول سال آینده تغییر دهد. دمای جهانی در طول یک دوره ال‌نینو حدود ۰.۲ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد و در طول لانینا حدود ۰.۲ درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یابد.
ال‌نینو به این معنی است که آب گرم‌تر بیشتر پخش می‌شود و به سطح نزدیک‌تر می‌ماند. این امر گرمای بیشتری را در جو آزاد می‌کند و هوای مرطوب و گرم‌تری ایجاد می‌کند. ناهنجاری‌ها به‌طور قابل‌توجهی بر الگو‌های آب‌وهوای فصلی به‌خصوص در زمستان، که سامانه‌های پرفشار قوی هستند، اثر می‌گذارند.
هوای سرد متراکم‌تر است؛ بنابراین فشار بیشتری دارد. هوای گرم چگالی کمتری دارد و فشار کمتری با آن همراه است. خورشید زمین را گرم می‌کند و هوای نزدیک زمین گرم می‌شود. گرما نسبت به هوای سرد چگالی کمتری دارد؛ بنابراین هوای گرم بالا می‌رود و این حرکت صعودی یک خلأ طبیعی ایجاد می‌کند که فشار هوا را در سطح زمین کاهش می‌دهد.
تغییرات اقلیمی به‌ویژه در دهه‌های اخیر در اروپا قابل‌توجه بوده است. دما در اروپا در مقایسه با سایر نقاط جهان به دلایلی که هنوز کاملا برای دانشمندان روشن نیست، دو‌برابر سریع‌تر افزایش می‌یابد. به‌طور متوسط، درجه حرارت در سراسر سیاره از ابتدای قرن بیستم ۱.۱ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته، اما در فرانسه ۱.۷ درجه سانتی‌گراد بیشتر شده است.
با افزایش دما، برف‌ها ذوب می‌شوند که به نوبه خود باعث می‌شود دما با سرعت بیشتری افزایش یابد که این به پدیده «تقویت قطبی» برای دانشمندان شناخته شده است، به‌نحوی‌که سطح سفید (برفی) جای خود را به سطوح تیره می‌دهد که انرژی خورشیدی را مؤثرتر جذب می‌کند.
بشر مجبور است خود را با این شرایط سازگار کند، زیرا حتی اگر فردا همه انتشار گاز CO ۲ را متوقف کنند، روند کنونی دمای هوا برای ۲۰ تا ۳۰ سال آینده ادامه خواهد داشت. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که هوای گرم در سراسر اروپا در تابستان ۲۰۲۲ بیش از ۱۵ هزار نفر را کشته است. تغییر شیوه‌های کشاورزی و عادات غذایی در سراسر اروپا در خط مقدم سازگاری با تغییر اقلیم خواهند بود، زیرا الگو‌های اقلیمی رایج در اطراف مدیترانه به سمت شمال حرکت خواهند کرد. با خشک‌شدن ذخایر آب، احتمالا بازدهی کشاورزی در جنوب اروپا کاهش می‌یابد.
کشاورزی در شمال و شمال شرق اروپا نیز ممکن است تحت اثر تغییرات اقلیمی قرار گیرد. ذوب برف‌ها در روسیه، اوکراین و جنوب اسکاندیناوی به این کشور‌ها امکان می‌دهد گندم بیشتری تولید کنند. احتمالا تاکستان‌های بیشتری در بلژیک، لوکزامبورگ و جنوب بریتانیا ظاهر خواهد شد.
منبع شرق
