وقوع اتفاقات عجیب در جو مشتری
مخاطب ۲۴- به نقل از همشهری آنلاین؛ چهل سال اندازه‌گیری و بررسی تغییرات در جو مشتری توسط فضاپیما‌ها و تلسکوپ‌های زمینی، الگو‌های آب‌وهوایی عجیبی را در بزرگترین سیاره منظومه شمسی نشان می‌دهد؛ از جمله دوره‌های گرما و سرمای طولانی در طول سال (سال مشتری معادل ۱۲ سال زمینی است.) این در حالی است که مشتری مانند زمین تغییرات فصلی ندارد.
روی زمین، تغییرات آب و هوایی در طول زمستان، بهار، تابستان و پاییز، نتیجه انحراف محور این سیاره به سمت صفحه‌ای است که در آن به دور خورشید می‌چرخد. این زاویه حدودا ۲۳ درجه‌ای زمین، باعث می‌شود که نقاط مختلف روی این سیاره در طول سال میزان متفاوتی از نور خورشید دریافت کنند. محور مشتری، اما فقط ۳ درجه به سمت صفحه مداری متمایل است و این یعنی میزان پرتو‌های خورشیدی که در طول سالِ طولانی مشتری به نقاط مختلف این سیاره می‌تابد، کمتر تغییر می‌کند. با این حال، مطالعات جدید از نوسانات دوره‌ای دما در سراسر این سیاره پوشیده از ابر خبر می‌دهد.
لی فلچر، ستاره‌شناس دانشگاه لستر در بریتانیا و یکی از نویسندگان این مقاله جدید، در بیانیه ناسا گفت: «ما در حال حاضر بخشی از معما را حل کرده‌ایم، و برای اینکه چه چیزی این الگو‌ها را هدایت می‌کند و چرا این تغییرات جوی در مشتری در مقیاس‌های خاص زمانی رخ می‌دهد، باید هم در بالا و هم در زیر لایه‌های ابری این سیاره کاوش کنیم.»
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تغییرات جوی و شبه تغییر فصلی در مشتری ممکن است با پدیده‌ای به نام تله‌کانکشن (ارتباط از راه دور) مرتبط باشد. تله‌کانکشن، به معنی تغییرات دوره‌ای در سیستم جوی سیاره است که به طور همزمان در بخش‌هایی از کره اتفاق می‌افتند که ظاهر متصل نیستند و حتی ممکن است هزاران کیلومتر از هم فاصله داشته باشند.
تله‌کانکشن در جو سیاره زمین از قرن نوزدهم مشاهده شده است؛ به خصوص در چرخه معروف لا نینا - ال نینو (La Nina – El Nino) که به نوسان جنوبی نیز معروف است. طبق گفته اداره ملی مدیریت اقیانوس و جو امریکا (NOAA) در طی این رویدادها، تغییرات در باد‌های بسامان (trade winds) غرب اقیانوس آرام با تغییرات بارندگی در بیشتر نواحی آمریکای شمالی مطابقت دارد.
در تحقیقات جدید، دانشمندان دریافتند که در مشتری، هنگامی که دما در عرض‌های جغرافیایی خاص در نیمکره شمالی افزایش می‌یابد، تقریبا به شکل آینه‌ای، همان عرض‌های جغرافیایی در نیمکره جنوبی خنک می‌شود.
گلن اورتون، سیاره‌شناس ناسا و نویسنده اصلی این مقاله، در بیانیه‌ای گفت: «این برای ما بسیار شگفت‌انگیز بود. ما ارتباطی بین نحوه تغییر دما در عرض‌های جغرافیایی بسیار دور پیدا کردیم. این درست مانند پدیده‌ای است که روی زمین مشاهده کرده‌ایم. اینکه الگو‌های آب و هوایی و تغییرات آب و هوا در یک منطقه می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر آب و هوای مناطق دیگر داشته باشد.»
اندازه‌گیری‌ها همین‌طور نشان داده است که وقتی دما در لایه استراتوسفر، لایه بالایی جو مشتری، افزایش می‌یابد، در تروپوسفر، پایین‌ترین لایه جوی سیاره (جایی که رویداد‌های آب و هوایی از جمله طوفان‌های قدرتمند مشتری در آن رخ می‌دهد) دما افت شدیدی پیدا می‌کند.
داده‌های بررسی شده در این تحقیق، شامل داده‌هایی از سال ۱۹۷۸ به بعد است که برخی تلسکوپ‌های زمینی از جمله تلسکوپ بسیار بزرگی در شیلی، تاسیسات تلسکوپ فروسرخ ناسا و تلسکوپ سوبارو در رصدخانه «Mauna Kea» هاوایی جمع‌آوری شده است. محققان همچنین از داده‌های فضاپیما‌هایی مانند کاوشگر‌های وویجر در اعماق فضا که در سال ۱۹۷۹ از کنار مشتری عبور کرد و ماموریت کاسینی که در سال ۲۰۰۱ برای کاوش در زحل از کنار مشتری عبور کرد، استفاده کرده‌اند.
دانشمندان در حال بررسی این مسئله هستند که آیا می‌توان با مطالعه تغییرات آب و هوایی و پیدا کردن الگو‌های ویژه مشتری، تغییرات آب و هوایی در سایر سیارات غول پیکر را هم پیش‌بینی کرد یا خیر.
نتایج آخرین تحقیقات در مجله «Nature Astronomy» منتشر شده است.
