مخاطب 24- با وجود آنکه هیچ رقم رسمی در خصوص میزان برداشت از منابع زیرزمینی آب تهران اعلام نشده، بررسی‌ها نشان می‌دهد برداشت از منابع زیرزمینی نسبت به منابع سطحی، به نسبت کم‌سابقه ۷۰ درصد به ۳۰ درصد رسیده و حتی در برخی روزها، میزان تأمین آب از محل چاه‌ها از مرز ۷۰ درصد هم می‌گذرد.
این شرایط باعث شده است تا دولت با تغییر الگوی مصرف در تهران، سقف مجاز مصرف را از ۱۴ مترمکعب در ماه به ۱۲ مترمکعب در ماه کاهش دهد؛ این تصمیم پس از آن گرفته شده که سقف آب سد‌های تهران، به ۱۵ درصد کاهش پیدا کرده است. ذخایر ۳ سد بزرگ تهران در زمستان امسال زیر ۲۰درصد است و آخرین وضعیت بحرانی ۵ سد تهران حاکی از کسری ۳۰۰ میلیون متر مکعبی ذخایر سد‌ها نسبت به شرایط نرمال دارد.
طبق اعلام تازه شرکت آب منطقه‌ای تهران هم اکنون سد لار ۱۲ میلیون مترمکعب آب با یک درصد پرشدگی دارد. همچنین سد ماملو ۲۷ میلیون مترمکعب با ۱۱ درصد پرشدگی و سد لتیان ۱۵ میلیون مترمکعب با ۱۶ درصد پرشدگی است. از سویی سد امیرکبیر هم ۵۳ میلیون مترمکعب با ۲۷ درصد پرشدگی و سد طالقان با ۱۶۶ میلیون مترمکعب که ۴۰ درصد پرشدگی دارد.
این آمار یک پیام برای تابستان امسال دارد که میزان آب مصرفی و بخار از سد‌ها افزایش پیدا می‌کند. حال چشم‌ها به آسمان دوخته شده، اما وضعیت بارش‌ها در تهران نسبت به سایر مناطق کشور بدتر است، به‌گونه‌ای که میزان آن در هم‌سنجی با دوره بلندمدت ۵۵ساله ۵۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد. مجموع ریزش‌های جوی ثبت شده توسط شبکه سنجش ایستگاه‌های آب و هواشناسی در حوزه عملکرد استان تهران، از ابتدای سال آبی جاری تا پایان فصل پاییز ۳۸ میلیمتر بوده، این امر نشان از کاهش ۵۱ درصدی میزان بارندگی‌ها نسبت به متوسط بلندمدت دارد.
جیره بندی نخواهیم داشت؟
همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا وجود جیره بندی ناشی از قحطی آب در تابستان امسال را برای پایتخت محتمل کنند. با این حال روز گذشته عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب در نشست خبری خود، با اشاره به وضعیت مخازن سد‌های تهران گفته است: «در استان تهران پرشدگی سد‌ها ۱۴ درصد است که نسبت به سال گذشته مجموع حجم مخازن سد‌های تهران چهار درصد وضعیت بهتری دارد، اما نکته مهم در خصوص استان تهران این است که سد‌های غرب تهران با ۳۲ میلیون مترمکعب آب وضعیت بهتری نسبت به سد‌های شرق استان با ذخیره ۲۲ میلیون مترمکعبی دارد.»
او با تاکید براینکه سیستان، مشهد، گلستان، فسا در استان فارس و تهران در پیشانی تمرکز وزارت نیرو برای تأمین آب شرب قرار دارند در پاسخ به سوال «آرمان امروز» در باره تدابیر وزارت نیرو برای تامین آب کلانشهرتهران گفت: «برای تأمین آب شرب و خروج از خشکسالی در این نقاط از ترکیب طرح‌های وزارت نیرو استفاده شده که قطعاً با همراهی مردم در مدیریت مصرف می‌توانیم به خوبی از این شرایط نیز عبور کنیم. برای تأمین آب شهر تهران، طرح مدیریت مصرف و تقاضا پیش‌بینی شده و جیره‌بندی آب در دستور کار نیست، مشکل کم‌آبی تهران با ۱۵درصد کمک به مدیریت مصرف آب حل می‌شود.»
بی‌توجهی به طرح‌های جامع توسعه
با این حال یک کارشناس برجسته محیط زیست برخلاف اظهارات سخنگوی صنعت آب و در گفتگو با «آرمان امروز» معتقد است: «زمانی‌که مسئولان به توصیه‌ها و هشدار‌های کارشناسان در مورد ظرفیت زیستی کشور یا آمایش سرزمینی توجهی نمی‌کنند، نمی‌توان انتظاری بیش از این داشت. چندین سال قبل کارشناسان و متخصصان اعلام کردند که تهران ۷۵۰ کیلومتر مربعی ظرفیت پذیرش و خدمات رسانی به ۵/۳ تا ۴ میلیون نفررا بیشتر ندارد! اما مسئولان این هشدار را جدی نگرفتند.» محمد درویش تصریح می‌کند: «در عوض، مسئولان با تغییر رودخانه‌های مختلفی مانند سفید رود و… تلاش کردند تا آب را برای افزایش جمعیت پایتخت تامین کنند.
بدین ترتیب هر روز جمعیت تهران بیشتر شد تا اینکه امروز به بیش از ۲۷ میلیون تردد در شبانه روز افزایش پیدا کرده است و کار به جایی رسیده که به گفته مسئولان، سالانه بیش از ۷ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا فوت می‌کنند، این برای مردم یک شهر واقعا فاجعه است. در حقیقت همه این چالش‌ها نتیجه عدم توجه به طرح‌های جامع توسعه‌ای تهران است.»
بارورسازی ابرها، یک امر روانی است
درویش همچنین در خصوص احتمال حل مشکل کم آبی با باروری ابرها و اینکه هواشناسی گفته است در ایران سازمانی زیر نظر وزارت نیرو در رابطه با بارورسازی ابرها در حال فعالیت است، می‌گوید: باروری ابرها سابقه‌ای ۶۰ ساله در ایران دارد. جدی‌ترین پروژه در این زمینه هم در یزد اجرا شد، ولی عملا نتوانسته نتایج قابل قبولی را به همراه داشته باشد. چه برسد به وضعیت کنونی سد‌های تهران که هم اینک واقعا خشک است و از هم اکنون بحرانی جدی در مورد کم آبی را شروع کرده است. به بیانی بارور سازی ابرها اصلا گزینه خوبی برای برطرف کردن مشکل کم آبی و خشکسالی تهران نیست و فقط بار روانی دارد.
به‌عنوان مثال قرار بود که طرح بارورسازی ابرها میزان ۲۰ درصد بارش‌ها را افزایش دهد و از سال ۱۳۴۰ این طرح در اصفهان، دریاچه ارومیه و یزد اجرا می‌شود، اما میزان ۵۰ میلیمتری باران در شهر یزد افزایش داشته است، پاسخ خیر است.»
این کارشناس محیط زیست در بخش دیگری از اظهاراتش در واکنش به سخنان سخنگوی صنعت آب که مدعی شده بود؛ اصلا قرار نیست آب در تهران جیره بندی شود نیز می‌گوید: «مسئولان از این شوخی‌ها زیاد می‌کنند! و بار روانی جانعه را در نظر می‌گیرندو گرنه واقعیت این است که شرایط به‌گونه‌ای خراب است که احتمال زیاد و به همین شکل باشد، آب در تابستان سال ۱۴۰۳، بسیاری از شهر‌های کشور از جمله تهران جیره بندی خواهد شد.
با این حال هنوز یک سوال اساسی باقی است؛ اینکه راهکار برون رفت از این بحران چیست؟ سوالی که درویش در پاسخ به آن می‌گوید: «مسلما هیچ کاری نمی‌شود کرد، مگر معجزه‌ای رخ دهد و بارندگی و برف قابل توجهی پیش آید تا ذخیره برف ارتفاعات افزایش یابد و سد‌ها تا حدودی پرآب شوند. چرا که اگر حدود ۴۰ درصد آب سد‌ها پر شود می‌توان امیدوار بود که از این بحران در سال آینده به سلامت عبور می‌کنیم! وگرنه باید منتظر بحرانی جدی در تامین آب پایتخت‌نشین‌ها باشیم.»
منبع: آرمان امروز
