مخاطب۲۴- هر روز یک خبر تازه درباره فضای سبز و درختان تهران؛ از پرونده ساخت‌وساز در پارک‌های قیطریه و لاله تا آمار‌هایی از درآمد شهرداری از قطع درختان و توقف ساخت‌وساز در باغ گیاه‌شناسی. خبر‌هایی که تنها در دوماه منتشر و موجب شدند موضوع حفاظت از باغ‌ها و فضا‌های سبز تهران بیشتر از همیشه شنیده شود. حالا کارشناسان و مسئولان پیشین مدیریت شهری می‌گویند، در خیلی موارد درختان تهران عامدانه خشکانده شده‌اند و ساخت‌وساز‌های دیگری در فضا‌های سبز تهران انجام شده که چندان خبری نشده است.
این کارشناسان در نشست «پرونده باغات و فضا‌های سبز شهر تهران» که در نگارخانه پردیس هنر‌های زیبای دانشگاه تهران برگزار شد، از اطلاعات جدیدی دراین‌باره گفتند و به عملکرد شهرداری تهران در دوره اخیر انتقاد کردند. یکی از این اطلاعات را محمد متینی‌زاده، عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در این نشست اعلام کرد؛ ازجمله ساخت مسجدی در پارک مجاور ترمینال شرق در خیابان دماوند منطقه ۴ تهران، مرکز فرهنگی امام رضا در پارک تقاطع خیابان انقلاب و نامجو که فضای سبز تبدیل به مرکز فرهنگی شده است. مؤسسه خیریه امدادگران عاشورا در پارک اقاقیا، در خیابان رسالت تهران نیز از موارد دیگر به‌شمار می‌رود.
یکی از مراکزی که متینی‌زاده به آن اشاره می‌کند، مجتمع مذهبی - فرهنگی امام رضاست که بررسی هم‌میهن نشان می‌دهد، ۱۷ مهرماه سال ۱۳۹۰ در منطقه ۷ تهران به بهره‌برداری رسید. این مجتمع ۵۸۰۰ متر مربعی که در خیابان انقلاب، نبش خیابان شهید نامجو (گرگان) واقع شده، شامل دو طبقه پارکینگ، سه طبقه ساختمان اداری و بخش‌هایی مانند مسجد، صحن، آمفی‌تئاتر، کتابخانه و یک سالن برای فعالیت‌های رایانه‌ای است. همان زمان هم معماری مدرن این مسجد بحث‌برانگیز شده بود. تصاویری ماهواره‌ای نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۸۹ در این تقاطع پارکی وجود داشته و این مجتمع در محل همین پارک ساخته شده است.
ساختمان دیگر مربوط به دفتر مرکزی مؤسسه خیریه امدادگران عاشورا در پارک اقاقیا، واقع در خیابان رسالت تهران است که گفته می‌شود، سال ۱۳۸۱ تاسیس شده است و در ۳۰ استان شعبه دارد. مقایسه تصاویر ماهواره‌ای محل ساخت این مؤسسه در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که این مؤسسه در میان این پارک بنا شده و تعداد درختان قطع‌شده مشخص نیست.
متینی‌زاده به مسجدی در کنار ترمینال شرق تهران هم اشاره کرد که در پارک مجاور این ترمینال ساخته شده؛ نام نزدیک‌ترین مسجد به این پارک «حضرت خدیجه (س)» است که سال ۱۳۹۱ کار ساخت آن آغاز و در سال ۹۶ به پایان رسید. در زمان ساخت این مسجد اعلام شده بود که نمازخانه پایانه شرق تهران، کفاف نیاز مسافران این ترمینال به نمازخانه آن را نمی‌دهد و به‌همین‌دلیل اهالی هیئت‌محبان آل‌یاسین (ع) در شرق تهران، در سال ۱۳۹۱ کار ساخت را درست روبه‌روی این پایانه آغاز کردند.
در این نشست نمایندگانی از دانشگاه و شورای شهر سابق و فعلی ازجمله مهدی عباسی، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای تهران، علی اعطا، عضو شورای شهر پنجم تهران، محمد متینی‌زاده، عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، هادی جابری‌مقدم، استاد شهرسازی دانشگاه تهران و حسن دارابی، عضو هیئت‌علمی دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران حضور داشتند و روند این اتفاقات را بررسی کردند.
سخنران اول این نشست محمد متینی‌زاده، عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور بود؛ او به‌عنوان یکی از منتقدان رویه فعلی مدیریت شهری درباره مدیریت فضای سبز تهران و باغات آن گفت که هیچ گسترشی قبل از حفاظت از فضای سبز نباید رخ دهد: «ما درباره برخورد با طبیعت منابع طبیعی و محیط‌زیست موضوعات مختلفی مانند توسعه، احیا، بهره‌برداری، تغییر کاربری و تغییر ماهیت و حفاظت روبه‌رو هستیم، اما اصلی‌ترین راهبرد در برخورد با همه این موضوعات، حفاظت است و چاره‌ای به غیر از آن نداریم و هرچه در برابر آن قرار گیرد اشتباه است. تا زمانی که نتوانیم از داشته‌های سبز خود حفاظت کنیم، احیا و توسعه معنا ندارد.»
او ادامه داد: «وقتی درخت به سن بلوغ خود می‌رسد نیاز به حفاظت بیشتری دارد و به‌هیچ‌وجه به جملاتی که اخیراً گاهی گفته می‌شود که یک درخت را قطع کنیم و جای دیگری بکاریم، نباید توجه کرد؛ چون اصلاً جایگزینی نداریم.»
متینی‌زاده با اشاره به نقشه فضای سبز شهر تهران گفت که سطح فضای سبز در کلانشهر‌هایی که هزاران مسئله در موضوعاتی مثل آلودگی هوا، ترافیک و گردوغبار دارند، نمی‌تواند گواهی بر کافی‌بودن آن باشد و ما معتقدیم که این سطح به‌هیچ‌وجه کافی نیست.
او درباره اتفاقات منجر به ساخت‌وساز در حریم باغ گیاه‌شناسی هم گفت: «این باغ از نزدیک به چهارهزار گونه گیاهی در منطقه ۲۲ تهران حفاظت می‌کند، سطحی به‌اندازه ۱۴۵ هکتار قرار دارد و تنها نقطه‌ای از شهر تهران است که در چند دهه اخیر به وسعت سبز بودن و تنوع و کیفیت آن افزوده شده است. مدت‌ها پیش ارتش پروژه‌ای را در منطقه ۲۲ از شهرداری گرفت تا به برج‌سازی و بلندمرتبه‌سازی بپردازد. این پروژه پنج پهنه داشت که چهار پهنه آن در شمال بزرگراه شهید همدانی از اواسط دهه ۹۰ شکل گرفت و در حال پایان کار است. یک پهنه نیز در جنوب این بزرگراه موردتوجه شورایعالی شهرسازی قرار گرفت و به‌نام پهنه «دی» شناخته می‌شود، اما خلاف ضوابط قانونی مجوز ساخت‌وساز برای آن صادر شد. در سال ۱۴۰۰ پس از اطلاع از این موضوع و پیش از گودبرداری، اعتراضات خود را آغاز کردیم.»
عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ادامه داد: «اعتراض ما در مرحله نخست به شورای عالی امنیت ملی کشور رسید و درنهایت معاون اول رئیس‌جمهوری از این پروژه خطرناک مطلع شد و دستور بررسی و پیگیری جدی داد. آقای مخبر در اسفندماه سال ۱۴۰۰ به آقای دکتر زاکانی نامه محرمانه و مستقیمی داد و گفت که این پروژه را به سرعت متوقف کنید و تا زمان تصمیم‌گیری نهایی نیز متوقف بماند، اما آقای زاکانی به‌عنوان شهردار و کسی که باید بیش از هرکسی در مورد حفاظت از باغ گیاه‌شناسی تلاش کند، گوش ندادند. پیگیری‌های مفصلی دراین‌باره صورت گرفت تااینکه در اسفندماه ۱۴۰۱، رئیس‌جمهوری در روز درختکاری به باغ گیاه‌شناسی آمدند. در همین روز دکتر زاکانی هم حضور داشتند. دست آقای دکتر زاکانی را گرفتند و گفتند این پروژه را به‌دلیل آسیب‌هایی که به ذخایر ژنتیکی این مجموعه می‌زند، از اینجا منتقل کنید؛ ما گفتیم که ساخت‌وساز و خانه‌سازی انجام شود، اما نه به هرقیمتی و در هر منطقه‌ای.»
به گفته متینی‌زاده، شهردار تهران به این درخواست هم توجهی نشان نداد: «پیگیری این موضوع در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و مکاتبات ادامه پیدا کرد. اسفندماه آقای صارمی، معاون شهرسازی شهرداری تهران متنی را در کانال خود منتشر کرد که در آن نوشت؛ بالاخره مشکل باغ گیاه‌شناسی ملی ایران برطرف و طبق توافق شهردار و فرمانده کل ارتش، قرار شد این پروژه به نقطه دیگری منتقل شود. چندروز بعد معاون دادستان هم در شورای شهر جلسه‌ای داشت و دستور توقف این پروژه را صادر کرد. پیگیری‌های ما هم نشان می‌داد که این توقف آرام‌آرام آغاز شد، اما تا آن‌زمان یک‌برج بین ۱۰ تا ۱۲ طبقه ساخته شده و دو یا سه برج دیگر هم آغاز شده بود.»
او به پیگیری این پرونده از سوی معاون اجرایی رئیس‌جمهوری هم اشاره کرد: «در دومین جلسه در باغ گیاه‌شناسی که اول اردیبهشت‌ماه امسال با حضور همه ذی‌نفعان برگزار شد، تصمیم گرفته شد که تعداد طبقات از ۳۸ طبقه به پنج طبقه کاهش پیدا کند. ما به‌هیچ‌وجه با این تصمیم موافق نبودیم؛ چون گود‌هایی که ایجاد شده برای ۳۸ طبقه است و ضمانتی وجود ندارد که این پنج‌طبقه در سال‌های آینده افزایش پیدا نکند. در همان جلسه هم مخالفت خود را اعلام کردیم و گفتیم که هیچ راهی غیر از انتقال پروژه وجود ندارد؛ چون پروژه‌های دیگر در منطقه در شرف حرکت است و این تراکم‌سازی که شاید دست‌کمی از آن برج نداشته باشد، بلای جان باغ می‌شود؛ بنابراین تا الان هیچ مصوبه رسمی‌ای صادر نشده و فقط در آن جلسه مطرح شده، البته توقف در شمال باغ انجام شده است.»